Kazakistan Merkez Seçim Kurulu’ndan yapılan açıklamada, Kazak seçmenlerin 5 Haziran’da gerçekleşen referandumda Cumhurbaşkanı Kasım-Cömert Tokayev tarafından önerilen anayasa değişikliklerinin desteklendiği sonucunun çıktığı belirtildi.
Karar alma sürecini merkezden uzaklaştıran ve eski önder Nursultan Nazarbayev’i “ulusal lider” statüsünden çıkaran değişiklikler bu formda oyların yüzde 77,18 ile kabul edilmiş oldu. Referanduma toplam iştirak oranı ise yüzde 68,06 olarak gerçekleşti.
Yani 19 milyon nüfuslu ülkede 11 milyon 734 bin 642 kayıtlı seçmenin yaklaşık 8 milyonu sandığa gitmiş oldu.
Kazaklar referandumda “Kazakistan Cumhuriyeti anayasasında yapılacak değişiklikleri ve ekleri kabul ediyor musunuz” sorusuna ‘evet’ yahut ‘hayır’ diyerek oy kullandı.
Böylelikle Kazakistan, 27 yıl ortadan sonra “yeni Kazakistan” olarak isimlendirilen yeni periyodu başlatmak için ülke tarihinde ikinci defa anayasa referandumu düzenlemiş oldu.
Referandum ile birlikte en son 1995’te kabul edilen mevcut anayasanın 33 temel unsuru değiştirildi.
2022’nin ocak ayı başında çıkan kitlesel olaylar sonrası ülkede idare sisteminin tekrar inşası için gerçekleştirilen referandum ile hayata geçen değişiklikler en önemli şunlar:
Anayasada “Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları devletin mülkiyetindedir” hususu “Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları halka aittir” olarak değişecek.
İdam cezası büsbütün kaldırılacak.
Kazakistan Cumhurbaşkanı, Anayasa Kurulu, Yüksek Mahkeme, Merkez Seçim Kurulu, Sayıştay liderleri, üyeleri, yargıçlar, kolluk kuvvetleri çalışanları, ulusal güvenlik güçleri ve askeri işçi misyonları sürdüğü sürece siyasi partiye üyesi olamayacaklar.
Cumhurbaşkanının yakın akrabalarının devletin üst seviye vazifelerine ve kamu iştirakindeki şirketlerin idaresine getirilmesi yasaklanacak.
Devlet liderinin büyükşehir belediye liderleri ile eyalet valilerinin kararlarını iptal etme yetkisi kaldırıldı. Bu halde parlamentonun yetkileri arttırıldı ve mevcut üstün başkanlık idare sistemi son bulacak.
Cumhurbaşkanının parlamentonun üst kanadı senatoya atadığı milletvekili sayısı 15’ten 10’a düşürülecek. Bunların 5’i Kazakistan Halk Asamblesi tarafından önerilecek.
Kanunları kabul etme yetkisi yalnızca parlamentonun alt kanadı mecliste olacak. Kelam konusu ıslahatla yetkilerinin genişletileceği mecliste tüm toplum katmanının temsil edilmesi için rölatif temsil sistemi uygulanacak.
Ayrıyeten daha evvel büyükşehir belediye liderleri ile eyalet valilerinin cumhurbaşkanı tarafından atandığı ülkede, bundan sonra kelam konusu adayların birinci evvel mahallî meclis milletvekillerince onaylanması gerekecek.
Meclisin devlet bütçesini sorgulama işlevi genişleyecek.
Kazakistan insan hakları ombudsmanı ile ilgili unsur eklenecek. Böylelikle, ombudsman misyonu bağımsızlaştırılacak ve vazifesi boyunca senatonun onayı olmadan tutuklanamayacak.
Kazakistan’ı 28 yıl yönettikten sonra mart 2019’da vazifesinden istifa eden kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in anayasal statüsünün yer aldığı Birinci Cumhurbaşkanı’na ait kanun da yürürlükten kalkacak.
