Yurt dışında lisan eğitimi almak isteyen gençlerin gidecekleri üniversiteleri düzgün araştırması gerekiyor. Bilhassa yurt dışında gidecekleri üniversitelere Yükseköğretim Kurulu’nun (YÖK) denklik verip vermediği en kıymetli mevzuların başında geliyor. Yurt dışında tahsil görmek isteyen adaylar, yurt dışı yükseköğretim kurumlarının YÖK tarafından tanınıp tanınmadığına ait bilgilere e-Devlet sistemindeki Okul Tanıma Dokümanı Sorgulama temasından erişebilecekleri üzere YÖK’e dilekçe ile başvurmaları hâlinde yazılı olarak da bilgi alabilmektedirler.
YÖK, Odatv’ye gönderdiği açıklamada yurtdışında bir üniversitede lisans eğitimi alanların denklik müracaatlarını değerlendirirken öncelik verdikleri kıstası şöyle anlatıyor:
“Yurtdışındaki değişik ülkelerden çok farklı eğitim sistemlerine sahip yüzlerce yükseköğretim kurumundan alınan diplomaları değerlendirirken kendi diplomalarımızın ve iş gücü piyasamızın kalitesini korumak ismine, gelen her müracaatta diplomanın zarurî kazanımlarının kazanılıp kazanılmadığı, mezun olunan kısmın taban kalite standartlarını taşıyıp taşımadığı konusunda emin olmak ismine bir dizi süreçlere tabi tutmak zorundayız. Bu bakımdan karara bağladığımız müracaatların bir kısmı direkt denklik ile sonuçlanırken, yurt dışındaki ülkelerde olduğu üzere bilhassa meslek icrası gerektiren ‘Tıp doktorluğu, ‘Sağlık alanları’, ‘Diş Hekimliği’, ‘Hukuk’, ‘Mühendisli”, ‘Öğretmenlik’, ‘Mimarlık’, ‘Eczacılık’, ‘Veteriner Hekimlik’ diplomalarında müracaat sahibinin düzeyinin ve yeterliliğinin belirlenmesine yönelik olarak Düzey ve Yeterlilik Belirleme Sistemi (SBYS) içinde müracaat sahibi imtihan, staj, ders tamamlama vb. üzere uygulamalardan bir ya da bir kaçına tabi tutulmaktadır.”
2022 YILINDA 324 RET KARARI VERİLDİ
Özellikle Balkanlar ve Rusya ve Azerbaycan üzere ülkelerdeki çeşitli üniversitelerde okuyanların denklik müracaatları çok dikkatli bir halde bedellendiriliyor. YÖK’e diploma denklik başvurusu yapanlar hakkında 2022 yılının birinci 7 ayında 1132 imtihan kararı verildi. Yabancı yeterlikler değerlendirilirken direkt denklik ya da ret kararı almadan evvel, müracaat sahibinin yetkinliğinin ölçülmesi hedefleniyor. Bunların yanında düzmece doküman, tanınmayan okul ya da program, akademik teamüle ve mevzuata alışılmamış yatay ve dikey geçiş, eğitim görülen ülkede yetersiz kalış müddeti ve eğitimin niteliğindeki yetersizlikler üzere nedenlerden ötürü ret kararı verilmektedir. Bu biçimde 1998 yılından bugüne kadar toplam 4875 kişinin başvurusu reddedildi. Son üç yıl içinde 2020 yılında 433, 2021 yılında 532, 2022 yılının 324 ret kararı verildi.
DENKLİK MÜRACAAT SÜRECİ NASIL İŞLEMEKTEDİR
Denklik başvurusu sonrası; diploma ve transkriptin mezun olunan üniversiteden araştırılmasına ait evre teyit kademesidir. Bu süreç ilgili ülkede bulunan dış temsilcilikler aracılığı ile yapılmaktadır. Vilayet emniyet müdürlüğünden alınan yurt dışı giriş ve çıkış bilgileri, pasaportun süreç görmüş sayfaları ve varsa diğer evraklar üzerinde yapılan inceleme örgün eğitimin koşullarının sağlanıp sağlanmadığı bakımından değerlidir.
Diplomayı veren kurumun, mezun olunan alan ve derece, eğitim müddeti, ders içeriği, alınan AKTS, toplam eğitim ve uygulama saatini gösteren transkript ve varsa diploma eki ile ilgili öbür resmi evraklar üzerindeki ayrıntılı inceleme, farklı üniversitelerde misyon yapmakta olan öğretim üyelerinden oluşan alana has kurullar tarafından yapılmaktadır.
HANGİ DURUMDA DİREKT DENKLİK SÜRECİ YAPILIR
Yukarıda bahsettiğimiz husus YÖK’ün direkt denklik vermediği üniversiteler için geçerli bir durum. YÖK’ün direkt denklik verdiği okullarda bu durumla karşılaşılmıyor. YÖK’ün direkt denklik süreci yapılması içim aradığı kriterler şöyle:
– Eğitme başlanılan yıl YÖK tarafından belirlenmiş sıralama kuruluşlarınca yapılan dünya üniversite sıralamalarının birinci 1000 dilimindeki üniversitelerden alınan diplomalara,
– YÖK’ün tescil yetkisi verdiği ya da tescil yetkisini kabul ettiği memleketler arası kalite garantisi kuruluşları tarafından akredite edilen programlardan alınmış diplomalara,
-Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi Kılavuzu’nda yer alan yurt dışı programına yerleştirilmiş yahut bu programlara yerleştirilen en son öğrencinin aldığı puanı alarak birebir yıl birebir programa kayıt yaptıranların aldıkları diplomalara direkt denklik süreci uygulanır.
DENKLİK SÜRECİNİN REDDEDİLDİĞİ DURUMLAR NELERDİR
Birçok insan dört yıllık üniversite okumak için yurtdışında çeşitli üniversitelere gidiyor. Lakin orada aldığı diplomanın ülkesinde bir kağıt modülünden ibaret olup olmadığını uygun anlaması için YÖK’ün denklik sürecini reddettiği durumları düzgün bilmeli.
YÖK şu durumlarda denklik sürecini reddediyor:
– YÖK tarafından tanınmayan bir kurumdan alınan diplomalar için yapılan müracaatlar,
– Açık öğretim ve dışarıdan eğitim üzere devam mecburiliği bulunmayan bir eğitim sonunda alınan diplomalar için yapılan müracaatlar,
– Tahsil müddetince kullanılan pasaportun/pasaportların ve vilayet emniyet müdürlüğünden alınan giriş-çıkış dökümünün incelenmesi sonucunda eğitim-öğretim devri için tahsil görülen ülkede bulunma müddetinde eksiklik tespit edilenlerin müracaatları,
– Meslek eğitimini içeren ve alınmış olduğu ülkede bir üst tahsile geçişe müsaade vermeyen yahut Türkiye’deki akademik derecelere karşılık gelmeyen orta derecelere ait olarak yapılan denklik müracaatları,
– Muhakkak alanlarda uzaktan eğitim yoluyla alınan diplomalara mevzuatta belirtilen kaideler sağlandığı takdirde denklik verilmesi mümkün olmakla birlikte; tıp doktorluğu, diş hekimliği, mühendislik, mimarlık, hukuk, eczacılık, öğretmenlik ve sıhhat alanlarında uzaktan öğretim yoluyla alınan diplomalar için yapılan müracaatlar YÖK tarafından reddediliyor.
DENKLİK ALMAK İÇİN YAPILAN OYUNLAR
Bazı bireylerde diploma denkliği almak için çeşitlik sistemler denemektedirler. En çok başvurulan yolların başında şunlar gelmektedir:
Sahte evrak: Diploma ve transkriptin doğruluğu Dışişleri Bakanlığı dış temsilcilikleri aracılığı ile teyit edilmektedir. Teyidi olumsuz gelen müracaat reddedilmekte ve yasal süreç için Hukuk Müşavirliğine bildirilmektedir. Bilhassa Ukrayna, Makedonya, Bosna Hersek, Bulgaristan, Rusya Federasyonu ülkelerinden her türlü geçersiz evrak ile müracaat yapıldığı görülmektedir. Konseyimizce ek bilgi ya da doküman istendiğinde her türlü doküman de yurt dışından temin edilerek Konseyimize sunulmakta, dokümanların içeriğinin gerçekliği konusunda sorun yaşanmaktadır.
Akademik teamül, etik ve mevzuata ters yatay ve dikey geçişler: Bilhassa kendi imkanı ile yurtdışı üniversitelerine gidenler (Makedonya, Bosna Hersek, Bulgaristan) Türkiye’deki yatay ve dikey koşulunu ihlal ederek KKTC üniversitelerine yatay geçiş yaparak denklik talep etmektedirler. Sunmaları gereken imtihan dokümanlarını ibraz edememekte ya da doğrulduğunun araştırılması güç muadil (SAT gibi) düzmece doküman temin etmektedirler.
Eğitim görülen ülkede yetersiz kalış müddeti: Bosna Hersek, Makedonya, Kosova üzere ülkelerdeki müracaatların ret münasebetini bilhassa eğitim periyodu içinde o ülkede bulunma ve örgün öğretimde eğitime devam etme kuralını yerine getirmeyen müracaat sahipleri oluşturmaktadır. Bilhassa Hukuk alanında bu görülmektedir. Bu bireylerin de medyada yanlış yönlendirmeler yaptıkları gözlenmektedir.
Gıyabi, açıköğretim sonucunda alınan diplomalar: Azerbaycan, Rusya Federasyonu, Ukrayna üzere ülkelerden gelen bu müracaatlar reddedilmekte, şahıslar ise örgün aldığını argüman etmekteler lakin yurt dışı giriş çıkış dokümanı sunamamaktadırlar.
YARGIYA YAPILAN MÜRACAATLAR REDDEDİLİYOR
YÖK’ün kriterlerine uymadığı için denklik başvurusu reddedilen kimi bireyler YÖK’ün kararını yargıya taşıdı. Fakat Yargı da YÖK’ün lehine karar verdi.
Örneğin; Kosova’da bulunan bir yükseköğretim kurumuna kendi imkânı ile kayıt olan ve burada bir yıl tahsil gördükten sonra KKTC’de bulunan bir yükseköğretim kurumuna adaba ve teamüle muhalif formda yatay geçiş yaparak buradan diploma alan ve başvurusu YÖK tarafından reddedilen bir adayın yargıya başvurması üzerine, Danıştay Sekizinci Dairesi müracaat sahibinin yaptığı yatay geçişin mevzuatında belirlenen kriterlere uygun olmadığı münasebeti ile YÖK’ün sürecini hukuka uygun buldu.
Başka bir örnekte ise Ukrayna, Azerbaycan üzere ülkelerdeki uzaktan eğitim dışında devam zaruriliği bulunmayan bir tahsil programında alınan diplomanın denklik müracaatlarının reddine karşı açılan davalarda, yargı mercileri tahsilin fiilen takibi gereken alanlarda bu formda diploma alınmasının akademik teamüllere karşıtlık teşkil ettiği ve adayların mezun olduğu program tipinin tam karşılığının Türkiye’de bulunmadığı münasebetleri ile YÖK’ün lehine karar verdi.
Yargıya yapılan diğer bir müracaat da ise İtalya’da faaliyet gösteren bir kurumdan alınmış diplomanın denklik müracaatının reddi sürecine karşı açılan davada, Danıştay Sekizinci Dairesi müracaat sahibinin mezun olduğu kurumun YÖK tarafından tanınmadığı münasebeti alınan kararı hukuka uygun buldu.
