Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu’nun fitilini ateşlediği ‘stokçuluk’ tartışmalarına endüstrici cephesinden itirazlar sürüyor. Dünya Gazetesi’e konuşan iş dünyası temsilcileri, üretimde tedarikin garanti altına alınması ismine envanter tutmanın işin tabiatında olduğunu savunurken, bilhassa son periyotta iç ve dış talepteki yavaşlamanın stoklarda şişkinliğe neden olduğunu, hatta sanayicilerin karsız satışlarla karşı karşıya kaldığına işaret ediyor. Son periyotta artan kredi maliyetlerine dikkat çeken kesim temsilcileri, finansmanın bu kadar ‘pahalı’ olduğu bir devirde sanayicilerin ulaşabildiği krediyi stoka yatırmasının piyasa gerçekleriyle uyuşmayacağına dikkat çekiyor.
Dalgakıran: Stokçuluk lüksümüz yok
Stokçuluk tartışmalarını sağlıklı bulmadığını söyleyen Türkiye Makine Federasyonu (MAKFED) Lideri Adnan Dalgakıran, kavramların yanlış kullanıldığını, stokla stokçuluğun karıştırıldığını lisana getirdi. Hiçbir endüstricinin gereğinden fazla stokla üretim yapmak istemeyeceğine dikkat çeken Dalgakıran, “Hatta şirketlerimizde en az stokla azamî üretimi nasıl yapabileceğimizi konuşuruz. Hem stokun da bir maliyeti var. Olağan işleyen bir iktisatta bu böyledir. Fakat stokçuluk öteki bir şey… Bir malı stoklayarak kıtlık yaratıp, o malın fiyatının nitekim daha üste çıkmasına sebebiyet vermektir stokçuluk. Endüstricinin bu türlü bir lüksü yok, hele ihracatçının hiç yok. Münasebetiyle ‘stokçuluk’ sanayiciye kullanılacak bir tabir değil” diyerek reaksiyonunu ortaya koydu.
İşletmelerin stoklarında olağandan daha fazla mal olduğunu görmenin öteki manaları olduğunu lisana getiren Dalgakıran, şu tabirleri kullandı: “Tedarik zincirlerinde bozulma var. Süratli üretim yapıyorsunuz, lakin malın gelip gelmeyeceğini ya da ne vakit geleceğini bilmiyorsunuz. Bu durumda üretimi kesintiye uğratmamak için olağandan daha fazla eser stoklayabilirsiniz. Mesela bunu yapmaz ve batarsan mahkeme seni ‘basiretsiz tüccar’ olarak nitelendirir. Stokçuluk ise öteki bir öykü. Biz endüstriciler elimizden gelse hiç stok yapmadan üretim yapmak isteriz. Yüksek enfl asyonun olduğu bir yerde de şirketlerin elindeki finansmanı yönetmesi ismine, tahsilatlarındaki para ile mal alması da olağan. Bunun aksini düşünen endüstricinin yaşaması mümkün değil. Bu kolay bir kural.”
Tecdelioğlu: Talep yavaşladı, stoklar şişti
İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Lideri Çetin Tecdelioğlu, endüstricinin üretimi için birçok girdiye muhtaçlığı olduğunu, üretim çeşitliliğini ve teslimat suratını kaybetmemek için endüstricinin elinde hammadde ve orta mamul stokunun bulunması gerektiğine değindi. Şu anda global piyasalarda yaşanan yavaşlamanın ve iç piyasada enflasyon kaynaklı alım gücünün düşmesinden ötürü endüstricinin elindeki stokların fazla gelmeye başladığını aktaran Tecdelioğlu, “Normal vakitte 2-3 aylık stoklarla işleri çevirirken, mevcut şartlar stokları 4-5 aya, hatta kimi eserlerde 8 aya kadar çıkardı. Birçok metalde fiyatlar yüzde 30-40 oranında geriledi. Elimizde kıymetli hammadde kaldı. Kıymetli hammadde de aslında rekabet gücümüzü zayıflatıyor” sözlerini kullandı.
“Bu periyot, kar değil, stokları eritme dönemi” diyen Tecdelioğlu, endüstricinin talebin yavaşlaması nedeniyle elinde kalan sözkonusu stoku bir an evvel elinden çıkarıp satışa çevirmesi gerektiğinin altını çizdi. Hiçbir endüstricinin parasını gereksiz yere stoka bağlayıp stoktan para kazanmayı düşünemeyeceğini lisana getiren Tecdelioğlu, “İhtiyacımız kadar malzemeyi alıyoruz. Zati önemli bir finansman yükü altındayız, bankadan kredi çekip de bununla mal alıp stokumuza koyacak durumumuz yok. Yüzde 40’ın üzerinde maliyetle hangi endüstrici satmadığı malı alıp kenara koyar” diyerek stokçuluk savlarına reaksiyon gösterdi.
Fayat: Bahtsız birer açıklama
TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Bölüm Meclisi Lideri Gurur Fayat, hem stokçuluk hem de finansmana erişim ile ilgili açıklamaları ‘talihsiz’ birer açıklama olarak kıymetlendirdi. Endüstricinin bırakın stokçuluğu ‘just in time’ yani günlük alıma yönelik bir siyaset izlediğini lisana getiren Fayat konuştu: “Kimse o kadar büyük bir tertibin modüllerini her birini aylarca stoklayamaz. Ancak içinden geçtiğimiz konjonktürde tedarik zincirinde meseleler olunca fabrikaların durduğunu, üretimlere orta verdiğini gördük. Geçen 2,5 yılda bu sebeple sanayicilerin çarkları durmasın diye bilhassa temininde sorun olan eserlerin stokunu yaptıkları doğrudur. Yüksek enflasyondan korunmak ismine stok yaptıkları da doğrudur. Ancak bunun haricinde spekülatif üzere bir stokçuluk ile sanayiciyi suçlamak yanlışsız değildir. Stokçuluk ile suçlanması gereken birileri varsa bunları eser toptancıları yapar ve ceza kanununda da bunun karşılığı vardır. Ancak endüstrici stokçu olamaz. Stok yapmak demek stok yapacağın eser için bir yer bulmak ve tıpkı vakitte işletme sermayenizi de çok fazla artırmak demektir. Zati işletme sermayesi döviz bazında 2, TL karşılığı da 4 katına çıktığı için işletmelerin fazladan stok yapmak için sermayesi yok. Lakin fabrikanın durması bunların hepsinden çok daha büyük bir maliyet olduğu için de yapılan bu süreçler stokçuluk için değil, sağlıklı bir biçimde işleyişi sağlamak içindir.”
Kaya: Alınamayan para ile stokçuluk yapılmaz
Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) Lideri Ramazan Kaya yeni ekonomik model ile başlayan uygulamayla enfl asyonda kıymetli artışlar meydana geldiğine dikkat çekerek, “Küresel emtia fiyatlarına baktığınız vakit da yüzde 100’e varan artışlar var. Dünya genelinde son 40 yılın en yüksek enfl asyonu ile karşı karşıyayız. Türkiye’de ÜFE yüzde 138’e, TÜ- FE yüzde 78’lere çıktı. Endüstrici ve ihracatçı hammaddeye, orta mamule dayalı işler yapıyor. Endüstriciler olarak stok yapılan çok bir şey olduğunu açıkçası düşünmüyorum. Yalnızca tedarik zincirinin kırılması ile birkaç ay üreteceğin malın orta malı ve hammaddesi üretim boşluğu olmaması için stok yapılmış olabilir ki bu önemli bir maliyet. Bunun haricinde stok yapabilmeniz için önemli bir sermayeye gereksiniminiz var. Sermayeniz olmasa da kredibiliteye erişim olması gerekiyor. Yeni ekonomik modele geçeli 7 ay oldu ve istenen hedefl ere maalesef yaklaşılamadı. Aslında şu an kamu bankaları dışında özel bankalar yüzde 35-40’lara varan TL krediler veriyor. Kamu bankaları esasen yatırım teşviki dışında hammadde ya da sermaye kredisi vermiyorlar. Bu sebeple alınmayan bir para ile stokçuluk yapılacağını öngörmüyor ve düşünmüyoruz” tabirlerini kullandı.
Becan: Kimse stok yapma meraklısı değil
Sanayicilerin hareketlerini stokçuluk olarak algılamanın yanlışlığına dikkat çeken Yalova Ticaret ve Sanayi Odası Lideri Tahsin Becan, “Ona bakarsanız inşaat dalına de el atmak lazım. Arsa alıyorlar. İş dünyasının stok maliyeti var ve bundan kaçması gerekir ve kimse de stok yapma meraklısı değil. Yapan mecburiyetten yapıyor. Buna da bakmak lazım. Merkez Bankası Liderimiz ‘krediyi alıp döviz alanları biliyoruz’ diyor. Kredi alırken bankalara gittiğimizde önümüze koyuyorlar konut kredisi mi, taşıt kredisi mi her ne için alıyorsak… O vakit bunların da önüne koysunlar ve kimler alıyorsa açıklasınlar. Onlara istediği baskıyı ithamı yapabilirler hiç sorun değil. Bu türlü bir durumda tüm iş dünyasını tıpkı kaba koymak yanlışsız değil. Kalkıp bankadan kredi al sonra döviz al bu tabi ki olmaması gereken bir şey. Bunu yapan varsa da açıklasınlar, herkes bilsin. Gerçek olan bu. Yoksa hür iktisatta altın alma, arsa alma, onu alma, bunu alma… E ne yapacak ticaret yapan adam. Ben beyaz eşyacıysam buzdolabı alacağım kalkıp arsa alacak halim yok” diye konuştu.
SANAYİCİYE NAZARAN SORUN STOK DEĞİL, FİNANSMAN
Eroğlu: Endüstrici spekülasyon yapmaz
TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayi Meclisi Lideri Yavuz Eroğlu, ‘stokçuluk’ ithamlarının bugünün ekonomik kavramlarıyla çok örtüşmediğini belirterek, endüstricinin stokunu yani envanterini vakit zaman artırıp azaltabildiğini, mevcut konjonktürde de tedarik zincirindeki kırılmalardan dolayı üretimini aksatmak istemeyen sanayicilerin olağandan biraz daha fazla stok tuttuğunu kaydetti. Bunun yanında enflasyon ortamında ziyan etmemek ismine malının stokta durmasını isteyenlerin de olabildiğini söyleyen Eroğlu, “Bazen alıcı 3-5 sabit fiyat garantisi istediğinde, mecbur üretici de 3-5 aylık stok yapmak zorunda kalabiliyor. Yoksa daima fiyat artan bir yerde nasıl sabit fiyat verebilsin. Lakin fiyat artar diyerek malını tutanlar olabilir, ki bu stokçuluk değil” dedi.
Laçin: Stok yapmak endüstricinin aleyhine
Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği (TÜRKBESD) İdare Şurası Üyesi İdare Şurası Lideri Mustafa Laçin , finansal sorunların bu kadar ağır olduğu bir devirde endüstricinin stok yapmasının onun aleyhine olduğunu söyledi. “Bu periyotta para ‘pahalı’ ve ulaşmak zor” diyen Laçin, şöyle konuştu: “Şu an stok sorunu olanların aslında tedarikle, üretimle ya da satışla ilgili sorunları olabilir. Bu sorunları olmayan hiçbir endüstricinin stok yapması mümkün değil.”
Öksüz: Finansman ezası büyük sorun
İstanbul Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği Lideri Ahmet Öksüz, finansman ile ilgili sorunların sürdüğünü, hatta son periyotta endüstricinin en değerli meselelerinden biri haline geldiğini vurguladı. Öksüz, “Özel bankalar da muslukları kapattı. En kıymetli problemlerimizden biri bu” diye konuştu.
Uyguner: Faaliyet dışı kar aramıyoruz
MB Lideri Kavcıoğlu’nun “Ucuz kredi ile döviz alanlar var” tarafındaki açıklamalarını pahalandıran Türkiye Deri Sanayicileri Derneği Lideri Burak Uyguner şunları söyledi: “Haklı olduğu yerler de olabilir. Bunu yapanlar vardır eminim, fakat bizim dalımızda bunun örneği olduğunu düşünmüyorum. Faaliyet dışı kar etme üzerine oynamıyoruz.”
