Türkiye’de en çok tartışılan hususların başında 2. Abdülhamit gelir. Abdülhamit’in pozisyonu 1980 öncesi sağ-sol ayrışmada başat mevzulardan biriydi. 12 Eylül darbesinden sonra sol içinde de Abdülhamit’e yönelik farklı görüşler ortaya çıktı.
Zülfü Livaneli’nin son romanıyla tekrar başlayan Abdülhamit tartışmasında farklı fikirler ortaya çıktı.
T24’te Murat Evrak Zülfü Livaneli’nin romanında anlattığı Abdülhamit’i makul bularak şöyle yazdı:
“Yakınlarda Zülfü Livaneli’nin sesi işitildi bu “sorunsalın” içinde. Şimdi okuyamadım lakin izlediğim aradan onun da sağduyu çerçevesi içinde bir kıymetlendirme yapmaya çalıştığı izlenimini ediniyorum. Son olarak ‘Oksijen’in bu sayısında husus hakkında çeşitli değerlendirmeler ve Zülfü’nün kitabından uzunca bir kısım yayımlandı. Bunlar, daha serinkanlı ve hasebiyle sağduyulu bir Abdülhamid değerlendirmesinin mümkün olduğunu gösteren olumlu işaretler.”
Murat Evrak’ın bilakis Aydınlık gazetesinden Cemil Gözel ise kitabı eleştirerek şu sözleri kullandı:
“Abdülhamit’in Batıcılığı noktasında hiçbir tartışma yok. Livaneli romanında Abdülhamit’in ne kadar Batıcı oluğunu anlatıyor. Bilinen en genel gerçekleri, edebi bir lisanla, tekrar üretiyor. Buradaki yenilik şudur: Abdülhamit İttihatçılara nazaran daha Batıcıdır, münasebetiyle daha soldadır. İttihatçıların Batı ile bağlantısı, demokratik ihtilallerin bedelleriyle sonluydu. Esasen en sonunda Batı ile savaştılar. Tanzimatçı manada hiçbir vakit Batıcı olmadılar; Batı’yı taklit etmediler; Batı’da gerçekleşen demokratik ihtilallerin pahalarını, unsurlarını ve kurumlarını hayata geçirmekti kederleri. Bunu kısmen başardılar, daha çok başaramadılar. Onların başaramadıklarını Kemalistler başardı.”
Bu iki farklı bakış açısı 1990’larda Mehmet Ali Birand’ın 32. Gün programında Doğu Perinçek, Ertuğrul Kürkçü ortasındaki Abdülhamit tartışmasını hatırlattı.
