Dünya gazetesi muharriri Alaattin Aktaş gelen yeni artırımlara dikkat çekerek bugünkü köşesine hükümetin artırım planını taşıdı.
Alaattin Aktaş’ın “Cepler alev alev, “gerçek” TÜFE füze gibi!” başlıklı yazısı şöyle:
“Bazı artırımlar ise klasik sözle iğneden ipliğe, her türlü mal ve hizmet üretimini ilgilendirir. İşte dünden geçerli olmak üzere yapılan elektrik ve doğalgaz artırımları bu cinste zamlardır ve etkilemeyeceği hiçbir mal ve hizmet yoktur. O yüzden de 1 Eylül 2022’yi “Türkiye Artırım Günü” olarak ilan etmekte hiçbir sakınca bulunmamaktadır.
Elektrik ve doğalgaza gelen artırımlar… Sırf konutlardaki tüketime odaklanıp hesap yapmak çok aldatıcı olur. Tamam, konutlardaki tüketimle ilgili artırımlar vatandaşa direkt yansıyacak lakin bir de dolaylı olanlar var.
Önce şu artırımları bir hatırlayalım…
Elektrikte mesken ve ziraî faaliyetlerdeki tüketim yüzde 20, kamu ve özel hizmetler dalı ile öbür abone kümelerinin tüketimi yüzde 30, endüstrinin tüketimi yüzde 50 artırım gördü.
Doğalgaza ise konutlarda yüzde 20.4, KOBİ’lerde yüzde 47.6, endüstride yüzde 50.8 artırım yapıldı. Elektrik üretiminde kullanılan doğalgaza da yüzde 49.5 artırım geldi.
Dolayısıyla tekrar edelim; sırf konutlardaki artışa odaklanmak aldatıcı; öteki alanlardaki maliyet arttıkça tüm mal ve hizmetlerin fiyatı da üst gidecek.
Elektrik ve doğalgaz artırımları, bilhassa de elektrik artırımı, suya atılan taş değil, kocaman bir kaya modülü ve tsunami tesiri doğuruyor. Bunu bu aydan başlayarak göreceğiz.
TÜFE’YE TESİR NE KADAR
TÜFE’de elektriğin tartısı yüzde 2.3256, doğalgazın tartısı yüzde 1.5496 seviyesinde. Bu tartılara nazaran konutlardaki yüzde 20’lik artırımın eylül ayı TÜFE artışına tesiri elektrikte 0.46 puan, doğalgazda 0.31 puan.
Yani bu iki kalem eylül ayı TÜFE artışını 0.77 puan etkileyecek. Bir defa daha vurgulamam gerek, bu direkt tesir. Konut dışındaki kullanımlara çok daha yüksek oranda artırım yapılmış olmasından dolayı dolaylı tesir, direkt tesirden çok daha fazla olabilir. Bu etkiyi elbette teğe bir ölçmek pek mümkün değil, kaldı ki bu dolaylı tesir daha çok eylül sonrasında görülebilir; ancak sonuçta bir halde görülecek ve vatandaşa yansıyacak.
Bu ortada doğalgazın TÜFE’deki yüzde 1.55’lik tartısı tekrar tartışma konusu… TÜFE’de doğalgazdan daha fazla yüke sahip eserler ortasında örneğin yüzde 1.92 ile su var. Ben su için doğalgazdan daha fazla ödeme yapan bir hane düşünemiyorum. Su faturasını, doğalgaz faturasından daha fazla keder eden var mı?
ŞU MEŞHUR BAZ TESİRİ MESELESİ!
Enflasyonun düşüşü için tüm umutlar aralık ve ocakta görece düşük artışlar gelmesine bağlandı, bunu herkes biliyor. Aralıktaki yüzde 13.58’lik ve ocaktaki yüzde 11.10’luk oranlar devreden çıkıp yerlerine daha düşük oranlar girecek ve TÜFE’de yıllık artış oranı süratle gerileyecek. Bir sefer daha altını çizmekte fayda var; bu gerileme natürel ki fiyatların gerilediği manasına gelmeyecek. Enflasyon yüzde 50 iken 100’den 150’ye çıkan bir fiyatın, enflasyon bir sonraki ay yüzde 10’a inmesi durumunda bu defa 150’den 165’e yükselmesi üzere. Oran düşecek fakat fiyat artmaya devam edecek.
Bu hatırlatmadan sonra gelelim son artırımların yapacağı tesire. Artık şu görüş lisana getirilmeye başlandı:
“Bu artırımlarla artık baz tesiri umudu da suya düşebilir.”
Ben pek emin değilim, hatta tam zıddının bile olabileceğini düşünüyorum.
Eğer bilhassa aralık ve ocakta yapılması kelam konusu olacak artırımlar erkene alınıyorsa, yıllık enflasyonda düşüş görünmesini sağlayacak o aylar için bir manada paklık yapılıyor demektir.
Hem dolaylı tesiri büyük olacak artırımlar ne kadar erken yapılırsa tesir de vakte yayılarak aralık ve ocak aylarına pek kalmaz. Bu bile hesap ediliyor olabilir.
Dolayısıyla eylülden itibaren üç ayın enflasyonunun yüksek çıkması çoktan göze alınmış görünüyor. Bu aylardaki oranlar yüksek çıkmalı ki aralık ve ocakta göz kamaştıran bir gerileme görülebilsin…
KUR ZIPLAMASA MALİYET BU KADAR ARTAR MIYDI?
Bıkmadan, usanmadan lisana getirilen ve hala müşterisi de olan bir münasebet var:
“Enerji fiyatları tüm dünyada arttı, bu yüzden bizim artırım yapmamız kaçınılmaz. Hatta büyük ölçüde sübvanse ediyor ve bu sayede tüketiciye olan yükü en aza indiriyoruz.”
Akaryakıtta bu söyleniyor, doğalgazda söyleniyor, elektrikte söyleniyor. Bütün dünyada güç fiyatlarının arttığı yanlışsız, bunu inkar eden yok…
İyi hoş de bizim güçteki ithalat maliyetimizin yurtdışındaki fiyatlardan çok daha süratli artması sakın bizim yanlış tercihlerimizin bir sonucu olmasın!
Sakın biz dövizin çok süratli pahalanmasına yol açacak adımlar attığımız için 2 dolarlık eseri 10 liralık dolar kurundan 20 liraya alıyorken, artık 3 dolarlık eseri 20 liralık dolar kurundan 60 liraya mal ediyor olmayalım!
2 dolarlık eserin 3 dolara çıkmasına karşı yapabileceğimiz bir şey yok ancak doları 10’dan 20’ye çıkaran biz değil miyiz? (10’a, 20’ye takılmayın, örnek onlar!) Dolar 20 olmasa da 12’de kalsaydı ve biz de 3 dolarlık eseri 12’lik kurdan alıp 36’ya mal etseydik, daha güzel olmaz mıydı yani?”
