Kiralara fahiş artırımları önleyecek düzenleme evvelki gün TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi. Buna nazaran, 1 Temmuz 2023’e kadar yenilenecek kira mukavelelerinde artış, bir evvelki yılın yüzde 25’ini geçemeyecek. Bu düzenlemenin öncesinde hem Konut hem de işyeri kiralarında, TÜFE 12 ay ortalamasına nazaran artırım yapılıyordu. Kiraya tavan artırım getiren düzenleme ise yalnızca konutlar için yapılırken, işyeri bu kapsama dahil edilmedi.
Hürriyet’ten Gülistan Alagöz’ün haberine nazaran Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK) Genel Lideri Bendevi Palandöken, işyeri kira artışına da hudut getirilmesi daveti yaptı.
FAHİŞ ARTIRIM TALEBİ
Pandeminin tesiriyle esnafın güç süreç geçirdiğini hatırlatan Palandöken, “Esnafımızın zorlandığı başlıklardan biri de kiralar. Konutlar için tavan artırım getiren uygulama ile kiracılar nefes aldı. Artık tıpkı avantajın esnaflar için de geçerli olmasını bekliyoruz” dedi. Kimi işyeri sahiplerinin tıpkı konutlarda olduğu üzere fahiş artırımlar talep ettiğini belirten Palandöken, “Enflasyon nedeniyle yasal artırım oranı zati yükseldi. Buna karşın kimi mülk sahipleri bu oranın da üzerinde artırım istiyor. Tatil beldelerinde, kimi organize sanayi bölgelerinde kira sayıları Dolar bazında belirleniyor. Bu devirde esnafın bu yükü kaldırması mümkün değil. O denli ki dükkanındaki tüm malı satsa kirasını ödeyemeyecek şahıslar var” diye konuştu.
DÜKKÂNI BOŞALT DENİLİYOR
İstenilen sayıları karşılayamayan esnafa ‘dükkanı boşalt’ denildiğini belirten Palandöken, “İşyeri yapısı gereği konuttan farklı. Çoğunlukla natamam alınıyor, masraf yapılıyor. Esnafın işlerinin oturması birkaç yıl alıyor. Tam esnaf sistemini kuruyor, bu kere kira sorunu karşısına çıkıyor. Bu periyotta birçok zorlukla gayret eden esnafa kira konusunda dayanak olunmasını, konuttaki düzenlemeye işyerinin de dahil edilmesini bekliyoruz” dedi.
‘İŞYERİNDE DE SORUN VAR’
Gayrimenkul Hukuku uzmanı Avukat Hikmet Güngör, işyeri kiracısı ve mal sahibi ortasında da tıpkı konutta olduğu üzere artırım uyuşmazlığı yaşandığını söyledi. Güngör, “Aslında işyeri piyasasında sorun daha büyük. Zira sayılar konutların çok üzerinde. Üstelik kiraya vermek için işyeri alan şahıslar olaya yalnızca yatırım gözüyle bakıyor. Satış bedeli ve aylık kirayı hesaplıyor, ‘bu yatırım kendini kaç yılda amorti eder’ sorusuna karşılık arıyor. Şayet kira düşük kaldıysa yasal hakkını kullanıyor. 5 yılı geçtiyse kira tespit davası açıyor, 10 yıl uzama mühleti dolduysa da tahliye istiyor. Elimizde bu türlü onlarca evrak var” dedi. Kira artış sınırlamasının işyeri için geçerli olmadığını hatırlatan Güngör, “Mevcut sistemde de işyeri sahibi TÜFE 12 ay ortalaması üzerinde artırım isteyemez. Bu ay açıklanan oran yüzde 39.33 iken, işyeri sahibi yüzde 6O-70 istiyorum diyemez” sözlerini kullandı.
ÖNCEL: HUDUT İŞYERLERİ İÇİN DE UYGULANMALI
Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Lideri Sinan Öncel de konut kira artışına gelen üst hudut gibisi bir uygulamanın işyerleri için de uygulanması gerektiğini söyledi. Öncel şunları söyledi: “Düzenleme yürürlüğe girdikten sonra konutlarda bir yıl müddetle yüzde 25’in üzerinde Kira Artışı yapılamayacak. Biz misal bir sonun işyerleri de dahil tüm kiralar için gerekli olduğunu son haftalarda her platformda anlatmaya çalışıyoruz. Mülk sahiplerinin mağdur olmamaları ve kiracı ile karşı karşıya gelmemeleri için kira gelirlerine de vergi kolaylığı sağlanmasını öneriyoruz. Kira perakende kesimi için en değerli maliyet kalemlerinden birini oluşturuyor. Her türlü mal ve hizmetin maliyetindeki artış da er yahut geç fiyatlara yansıyor dolayısı ile enflasyon artıyor. İşyeri kiralarına üst hudut getirilirse en azından maliyet kalemlerinden birindeki artış frenlenmiş olacak. Bu adımın atılması halinde mayıs ayı prestiji ile yüzde 73.50’ye ulaşan TÜFE’nin dizginlenmesine çok kıymetli bir katkı yapılacağına inanıyorum.”
MÜLK SAHİPLERİ VE KİRACININ HAKLARI
Ev sahipleri 1 yıl boyunca getirilen sınırlamaya uymak zorunda. Yüzde 25’in üzerinde bir artırım talep etme hakkı yok. Meskeni daha yüksek fiyatla diğerine kiraya vermek için kiracısını tahliye de edemez. Mal sahibi lakin kendi ya da bakmakla yükümlü olduğu birinin gereksinimini ispatlarsa tahliye talep eder. Gereksinimim var dedikten sonra, konutu 3 yıl müddetle üçüncü bireye kiralayamaz. Kiralarsa da tazminat ödemek zorunda kalır. Bunun yanında mal sahiplerinin mevcut düzenleme sonrasında da ‘kira tespit davası’ açma hakkı var. Kira gelirim bölge ortalamasının altında kaldı diyen mülk sahibi dava açarak kiranın yine belirlenmesini isteyebilir. Bu durumda bölge rayiç kıymetlerine bakılır, çıkan sayı üzerinden kiracıya hakkaniyet indirimi yapılır ve yeni kira belirlenir. Fakat uzmanlar bu tip davaların 2-2.5 yıl sürüdüğünü belirterek, uzlaşma yolunu seçmelerini tavsiye ediyor. Bunun yanında kiraya veren 10 yıllık uzama mühletinin bitiminden sonra ‘herhangi bir münasebet göstermek zorunda olmadan’ kiracıyı tahliye edebiliyor. Bu durumda da uzama müddetinin bitiminden en az 3 ay evvel kiracıya yazılı olarak fesih bildirimi yapmak zorunda. Kira tespit ve tahliye hakları işyeri sahipleri için de geçerli.
