Amerika 1954 Demir Özlü imzalı bir roman Birinci baskısı 2004 yılında İş Kültür Yayınları ortasında Sakarya escort çıkmış İkinci baskısı İmge Kitabevi Yayınları tarafından 2006 yılında yapılmış
Demir Özlü ismini uzun yıllardır bilirim Ne var ki rastgele bir yapıtını alıcı gözle okumuş değildim Eksikliğimdir Yadsımak gereksiz Son Side escort bayan romanı Dalgalar ile bu yazının da odağı olacak bir evvelki romanı Amerika 1954 dışında hiçbir yapıtını hâlâ okumuş değilim Bu yazıya başlamadan evvel bilhassa Bir Küçük Burjuvanın Gençlik Yılları ile escort izmir Bir Uzun Sonbahar isimli romanlarını okumayı düşündüm Bu iki yapıt da kütüphanemde bulunmadığından okuyamadım Baktım bu iki romanı okuma sürecim uzayacak bu ortada Amerika 1954 le ilgili başımda kurduğum yazı taslağı belleğimden uçup gidecek oturup yazmaya karar verdim Sonuçta bu bir kitap tanıtma eleştiri yazısıdır Çok da detaylı bir Demir Özlü çözümlemesi beklenmemeli
DEMİR ÖZLÜ DE DURUŞ
Demir Özlü de dikkatimi çeken en değerli yan bir duruş insanı olması Okuduğum iki romanda gözlemlediğim bu olgu benim sanata edebiyata bakışımla da bir yerde örtüşür Sanattan edebiyattan ideolojik duruş bekleyen biriyim Yani tezli yazınsallık tan yanayım Her türlü kurgu nun bir ideolojik duruş üzerine temellendiğini bina edildiğini düşünüyorum Burada iki farklı eğilimi saptamak gerek
Birinci sıradakiler usta muharrirler işin en başında bunu bilerek kurgunun bir modülü olarak ele alırlar Romanın tezini ideolojik duruşunu da kurmaya çalıştıkları metinle oluşturmaya çalıştıkları karakterlerle ele aldıkları sorunsallarla kullandıkları lisanla seçtikleri sözcüklerle dışlaştırırlar
İkinci sıradakiler ya acemi dirler ya da şuurlu tahrifatçı dırlar Çıplak yüzleriyle değil maskeyle dolaşırlar Ağızlarına doladıkları ise ideolojik duruş un tezli yazınsallık ın bittiği sona erdiği vs dir O denli ya artık yeryüzünde çalışmaya işe emeğe üretmeye paylaşmaya hoş bir dünya düşü kurmaya gerek kalmamıştır Bunlar geçmişin derinliklerinden kalma sıradanlıklar dır O denli ya artık bir başka kuşak başka dünya kelam konusudur
Bu tezsiz teze postmodern yazıcılar çiziciler de dünyanın değiştiğini her şeyin yeni bir biçim aldığını vaaz ederek katılırlar Bu manasıyla Demir Özlü üzere muharrirlerin varlığı değerli Giderek azalmaları da kıymetlerini daha bir artırıyor Bu mevzuya yani romanın tez ler ine daha sonra tekrar döneceğim
Yanlış anlaşılmasın sakın Tezli yazınsallık eleştirilmez değildir Sunulan her tez antitez ini de beraberinde taşır kesinlikle tartışma objesi haline gelir getirilir
Bu bağlamda Amerika 1954 ü ele alırken onun kimi zaaflarını çelişkilerini dikkatsizliklerini yazımın ilerleyen kısımlarında ele alacağım
GENÇLİĞİN TABİATINA MUHALİF YÜKLEM E LER
Amerika 1954 yirmi dört kısımdan oluşuyor Her kısmın uyarıcı yönlendirici dikkat alımlı bir başlığı ismi var
Temel kahramanımız karakterimiz on dokuz yirmi yaşlarındaki Harun Dahası birkaç ayrıksı kişi lik dışında roman kahramanları birebir yaşlarda gençlerden oluşmakta Bunun da nedenine ileride değineceğim
Giriş niteliğindeki 59 Cadde de Genç Bir Adam ile romanın kapısı aralanır Tıpkı vakitte Harun un da Romanın dünyası ile Harun un dünyası örtüşür Örtüşme her tarafıyla varlığını hissettirir Örneğin Harun durgun dingin bir kişilik yapısına sahiptir Onda usul uslu akar ırmak Asla taşmaz hatta taşkınlık belirtileri bile göstermez Tahminen bir iki sefer O da Türkiye deki okul yılları ve nişanlanmak zorunda kaldığı Demet le yaşadığı illegal birkaç sevişme denemesi dir
Yani ve özcesi romanın felsefesi tıpkı Harun üzere heyecansızdır Bir iki örnekle somutlaştırmak gerekirse
Harun yazma konusunda da kendini tutkulara kaptırmamaya kararlıydı Kendi kendini yemeyecekti Yaşama dönük kalacak biraz da kendini yazdırmak isteyen şeylerin kendilerinin gelmesini bekleyecektir
Her şey hayatın temposu içinde olsun
Yaşadıkları dünya zati problemlerle doluydu orada ya da burada En âlâ hal ona tamamıyla sırt çevirmeden dışarıdan eşikten bakabilmekti
Dingin hayatı yeğleyen Harun Penelope ile kol kola yürürken bunları düşünüyor
Diğer gençler de nadir olarak dingin hayatlarından ödün verirler
OLGUNLUK PERİYODUNUN RUH HALİ İLE GENÇLİĞİN DOĞASI NA DAİR
Okuma sürecinde bir orta Demir Özlü nün bu romanı yazarken kaç yaşında olduğunu merak ettim Roman şayet uzun vadeli bir hazırlık sonucu ortaya çıkmamışsa tahminen altmış sekiz altmış dokuz yaşlarında Bu yaşlarda bir gençlik romanı yazmak kaçınılmaz olarak birtakım açmazları da beraberinde getirecektir On dokuz yaşlarındaki gençlere bu kadar derin sorunsallar yüklemek haydi bir yere kadar kabul edilebilirdir Dünyanın birçok ülkesinde gençlik değerli dinamiklerdendir Türkiye toprakları da bu dinamikleri zirve tepe kullanmış ve yeri geldiğinde de postallarla çiğnemiştir 12 Martlar 12 Eylüller kâfi delilleri sunar Amerika 1954 bağlamında kabul edilemez olanı bu kadar derin sorunsallarla boğuşan gençlerin olabildiğince olgun dingin kendilerinden emin duruşlarıdır Kaygıya kapıldıkları asla görülmez Fevkalâde duygusal taşkınlıklarda bulunmazlar vb
Romanın en heyecanlı sahnelerinden biri Penelope un kaçırılışıdır Bu olayda bile Harun un reaksiyonu doğrusunu söylemek gerekirse ruhu elinden alınmış bir gençle karşılaştığımız izlenimini uyandırır Penelope Harun un Amerikalı sevgilisidir Doğrusu benim sevgilimi kaçırsalardı başımın içinde kim bilir kaç tilki harekete geçerdi Kim bilir kaç çelişkiyi çatışmayı kaygıyı heyecanı üzüntüyü açısı bir ortada yaşardım En değerlisi de çaresizliği O denli ya Harun un bunların hiçbirini yaşaması gerekmez zira onun bir Mr Jack ı vardır
ŞİFRE KOD SORUNSALI
Sennur Sezer bir yazısında Demir Özlü nün son romanı Dalgalar üzerine bir saptamada bulunur Binalar sokaklar kimlik kazanmış güya bu muharrir ya Demir Özlü dür ya da onun izleyicilerinden biri Sonra şöyle devam eder Sezer Bir muharririn kendini okurlarından rastgele birine bu türlü anımsatabilmesi elbette kolay değil İşlediği bahislere bakış açısının anlatımının bir tıp imza niteliği kazanması yıllar alır
Amerika 1954 bağlamında Türkiye den İstanbul ve kısa bir kesit olarak Ankara Amerika dan ise New York Manhattan merkez pozisyonda iki ülke iki kenttir Fakat kitabın isminden da anlaşılacağı üzere romanın asıl yeri Amerika ve hasebiyle New York Manhattan dır Buna bir itirazım yok İmza konusuna gelince Elbette kıymetlidir Her muharririn kesinlikle bir imzası olmalıdır Yalnız bu imzayı atmanın önemli bir açmazı vardır Tutuculuk Muhafazakârlık Bir diğer deyişle kolaycılık
Amerika 1954 yer yer bu tuzağa düşmüş görünüyor Muharririn imzasına güvenmesi kıymetlidir Kabul ediyorum Yeniden de bir Acaba sorusu başta yer etmeli Gençlik heyecanı bir öteki deyişle amatör ruh öldüğünde duruş ne kadar sağlam olursa olsun okurda bir eksiklik duygusu uyandırıyor Demir Özlü nün iki romanını okurken duyumsadığım özet olarak buydu Eksiklik Heyecan eksikliği Hareket eksikliği Coşku eksikliği Romanın en değerli şifresi olan rahatlık ın bir cins mayışmaya dönüşmesi 68 Ruhu bu toplumcu gençlere fakat kuramsal seviyede sirayet etmiş Eylemsellik bakımından büsbütün auta çıktıklarını söyleyebiliriz Üstte yer verdiğim üç alıntıyı kodladığımızda da sahnede bu anlayışın izdüşümleri belirir barizleşir
Bir diğer kod içinde içene dir Bu iç sözcüğü ortalama yüz elli defa tekrarlanır Bana nazaran muharririn en kıymetli dikkatsizliklerinden biridir Zira bu sözcük birçok yerde büsbütün safra dır Birkaç örnek vermek gerekirse Harun yarı uykusu içinde yerine Harun yarı uykusunda olabilirdi Büyük muharrir olacağı hayali içinde yaşamıyordu yerine Büyük müellif olacağı hayaliyle yaşamıyordu olabilirdi Demet duyduğu hazzın içinde küçük çığlıklar attı yerine Demet duyduğu hazla küçük çığlıklar attı olabilirdi O hoş havanın içinde sokağa çıktı yerine O hoş havada sokağa çıktı olabilirdi Amerikan gerçeğinin içine girme içinde duyduğun şiiri yaşa İtalikler bana aittir
Demir Özlü kısa kesik cümleler kullanmayı seviyor Tahminen bu yolla metne şiirsellik katmaya çalışıyor Biçem denemesidir İlgi caziptir Ne ki birebir vakitte tehlikelidir Zira kısa kesik cümlelerde safra daha göze batıcı hale gelebiliyor İçine içinde de olduğu gibi
İDEOLOJİK DURUŞ YA DA TEZCİ YAZINSALLIK SORUNSALI
Demir Özlü 30 07 2004 tarihli bir söyleşide Oylum Yılmaz a verdiği karşılıkta şöyle diyor Türkiye ve Amerika için çok değerli ve kritik yıllar olduğu için bu türlü bir vakti seçtim diyebilirim Başka yandan kahramanları genç olan bir roman yazmak istiyordum Burada benim için en kıymetli öge 19 yaştır Bilirsiniz dünyada en çok 19 yaşındaki gençleri askere çağırırlar örneğin Kore Savaşı nda ölen Türk askerlerinin çok büyük bir kısmı 19 yaşındadır Ben radikal barışçı biriyim ve 19 yaşındaki genç insanların askere alınmasını ve savaşa gönderilmesini istemiyorum
Bu alıntı bile Demir Özlü nün ideolojik duruş noktasında ne kadar net olduğunu göstermeye kâfi de artar bile Bu netlik Amerika 1954 te olanca çıplaklığıyla gözler önüne serilir Bir kurgu ekseninde adım adım örgütlenir
Harun yazma isteklisi bir genç adamdır Münasebetiyle seçtiği çevreler de buna uygun düşmelidir Örneğin Türkiye de geçen kısa periyotta kurduğu ilgilere bakalım Hepsi şair arkadaşlar dır Buna ayrıksı düşen Demet in ailesidir Demokrat Partili dini imanı para olan bir ailede Harun a yer yoktur Demet ve ailesi de müellif tarafından Harun un hayatından dışlanmıştır Bu kere Harun Dr N nin davetine uyarak Amerika yollarına düşer Orada da özel bir etrafın içine düşer Düşünen okuyan yazan tartışan sorgulayan aydın entelektüel gençlerden oluşan bir küme ve onların ailesi Böylelikle Demir Özlü yalnızca Harun ve Hidayet aracılığıyla ya da olumsuzlama manasında Demet ve ailesi dolayımıyla değil bu romandaki Amerikalı kahramanların hepsi hayal ürünü dediği şahıslar aracılığıyla da duruşu nu pekiştirir Postmoder nist metinlerde asla göremeyeceğimiz bir duruluk la işler tez ler ini
1950 sonrası Demokrat Parti iktidarı devri onun yoz dejenere ikiyüzlü siyasetlerinin yarattığı boğuntu Kore Savaşı 1929 buhranı McCarthy devri Amerika sı özgürlüklerin ötesindeki bir diğer Amerika vb daha birçok sorunsal bu karakterler kahramanlar aracılığıyla tartışma konusu edilir Mesajlar asla puslu değildir Okur un başında rastgele bir çelişkiye izin verilmez Amalar bu romanı ırgalamaz Örneğin Kore Savaşı gerekli olabilir mi üzere bir soruya yer yoktur Savaş her istikametiyle bilhassa de on dokuz yaşındaki gençler açısından mutlaka reddedilmelidir Sonra cinsel özgürlük konusunda bir çelişki yoktur Bu noktada Wilhelm Reich ın izlerini görürüz Cinsel Devrim rüzgârları estirilir İşin ilginci Wilhelm Reich da bir McCarthy i kurbanıdır Özgürlükler ülkesi nin bir hapishanesinde ölür Stalin Rusya sından Hitler Almanya sından sağ salim çıkan Wilhelm Reich McCarthy Amerika sında Pensil vanya da bir hapishanede yaşama veda eder Muharrir bunların farkındadır hasebiyle Harun Hidayet üzere Türkiye den göçenler ile hayal ürünü Amerikalı karakterler de öyle
AMERİKA 1954 ÜN ÇELİŞKİSİ VE BİR SORU
Peki lakin Amerika 1954 ün çelişkisi nedir Amerika 1954 ün okurları bu sorunun cevabını rahatlıkla verebilirler
Sahi bu türlü bir dünyada sakin bir hayat düşlemek ne kadar mümkündür
Alaattin Topçu
Demir Özlü Amerika 1954 İmge Kitabevi Yayınları 2 baskı 181 s Ankara 2006
