Başta İstanbul olmak üzere çabucak hemen her gün bir “Çıplak Vatandaş”la karşılaşıyoruz… Bebek kıyısı ve Ümraniye’nin akabinde en son Beşiktaş’ta sokakta cinsel münasebete giren çiftin haberi gündeme düştü. Odatv, Yeditepe Üniversitesi Sosyoloji Kısım Lideri Demet Lüküslü ve Uzman Psikolog ve Sosyolog Serap Duygulu’ya herkesin yanıtını aradığı ‘Türkiye’de neler oluyor?’ sorusunu yöneltti.
LÜKÜSLÜ: ASIL DEĞİŞİK OLAN…
Yeditepe Üniversitesi Sosyoloji Kısım Lideri Demet Lüküslü, yaşananlarda temel kaygılandırıcı tarafın ‘ahlaki panik’ havası olduğunu belirtti. Demet Lüküslü kriz devirlerinde beklenmedik reaksiyonların olabileceğini kaydederek şunları söyledi:
“Modern sosyoloji tarihi daima bu türlü kriz devirlerinde beklenmedik yansılar olabileceğine dair fikir yürütür. Bu manada da kriz periyotlarına göndermeler yapar. Öteki bir taraftan bir sosyolog olarak değişik olan alışık olduğumuzun dışına çıkan tablolara nasıl reaksiyon veriyoruz. Bunu ahlaki panik (norm panic) kavramı açıklıyor. Yaşananlar nasıl kullanılıyor buna da bakmak lazım hem siyasi aktörler hem de basın tarafından. O yansılar de bu ahlaki panik havasını besler durumda. Bu durumlarda serinkanlı düşünemeyiz esasen, bu durumlarda bir kısmı amaç alan biçimde konuşmaya başlarız, önyargılarımız artabilir. Ve ne oluyor bize sorusunu daha fazla sormaya başlarız ve bu da bizi içe kapatır. Toplum kontratı açısından; toplum ortasında bağlantı açısından düşündüğümüzde bir açılmayı değil kapanmayı işaret eder. O açıdan da bütün yaşananların aslında kaygılandırıcı bir boyutu da bu.”
ENDİŞEYLE TAKİP EDİYORUM
Demet Lüküslü olayların kendisinden çok verilen reaksiyonlara dikkat çekerek kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Buna münferit mi diyeceğiz, bir krizin göstergesi mi diyeceğiz, manipülasyon mu diyeceğiz? Her ne dersek diyelim buna biz toplum olarak nasıl reaksiyon gösteriyoruz? O kısım beni daha çok ilgilendiriyor. Buna ahlaki panik açısından bakıyoruz ve bu da hususları itidalli konuşmaktan bizi uzak tutuyor. Bu çeşit panik havaları yaşandığında, korkuları artırır ve bir düşman arama bir öteki arama üzerinden kendisini rahatlatmaya çalışır. Bir öteki bulduğumuzda içimiz daha rahatlamış olur. Zira öbür türlü huzursuz ve endişeliyizdir. Aslında kutuplaşmış bir toplum olduğumuzdan her kutup için içe kapanmayı temsil eder bu. O yüzden ben telaş ile takip ediyorum bu süreci.”
BİR OLAY OLARAK KALMIYOR
Sosyal medya ile bir arada yaşanılan birtakım münferit olayların her köşe başında yaşanıyormuş üzere hissedildiğini kaydeden Demet Lüküslü “Bir yandan münferit olaylar toplumsal medyayla bir arada tek bir olay olarak kalmıyor. Bu biçimde biz kendimiz birebir yaşamışız üzere hissediyoruz. O manada bu türlü bir yanı var bu periyodun ve tüm bunlara tanıklık ediyoruz. Bu olayların tüm toplumda yaşanmış üzere hissedilmesinin sebebi bizdeki panik havası. Güya her köşe başında yaşanıyormuş üzere hissediyoruz” dedi.
ÖRNEK TEŞKİL EDER Mİ
Olayların ister istemez örnek teşkil ettiğini vurgulayan Demet Lüküslü kelamlarını şöyle bitirdi:
“Bir yandan tüm bu olaylar toplumun normların dışındaki olaylar örnek de temsil ediyor bir açıdan ister istemez. Bu bir tetikleme kopyalama bir kere yaşandıktan sonra tekrar yaşanmasında tesirli oluyor. Lakin şu kadar artar bu kadar artar demekten çok biz bu olup bitene tahlili nasıl bulacağız bu değerli. Bu kutuplaşmanın önüne nasıl geçeceğiz birbirimizle nasıl konuşacağız bu kısım hepsinden daha değerli.”
SERAP HİSLİ: YALNIZLIK
Uzman Psikolog ve Sosyolog Serap Hisli da artan olaylarla ilgili olasılıkları sıraladı. Serap Hisli kelamlarına toplumsal bir çözülmeyi işaret ederek şu biçimde konuştu:
“Bunu etkileyen çok boyut var. Ruhsal sebepler olabilir, bireylerin yaşadığı sorun ve kasvetler olabilir, birtakım şeylere isyan olabilir… Kimi kırmızı çizgilerin aşıldığını görüyoruz. Toplumsal yapımızda ‘ayıp, diğerleri ne der’ diyerek kendi üzerimizde otokontrol kurduğumuz hudutlar vardı, bunlara katılırız yahut katılmayız ancak bunlar vardı. Mahalle kültürü vardı, artık aslında hepimiz o kadar yalnızız ki ve o kadar çok aksiliğe maruz kalıyoruz ki… Maruz kalma tesiri olarak açıklanıyor bu aslında. Aksiliklere maruz kaldığınızda ve kendinizi ferdî olarak yalnız ve çaresiz hissettiğinizde o önümüzdeki bütün bariyerler kalkabilir bazen. Natürel öbür bir grup dertler olabilir, ruhsal olarak, aile yapısı olarak, yetiştirilme biçimi olarak topluma bir isyan olarak… Ki birtakım olaylarda ortamı manipüle etmek bunu siyasi olarak düşünmeyin ancak toplumun dinamiklerine yönelik bir grup bedelleri alaşağı etmek bozmak bu manada yapılabiliyor bu ferdî olarak.”
ÖTEKİLEŞTİRME SORUNU
Tartışmaların bir açıdan da mülteciler üzerinden döndüğünü kaydeden Serap Görgülü bunun kıymetli olduğunu da belirterek şu uyarıyı yaptı:
“Orada tartışmalar Türk müydü yabancı mıydı mülteci miydi falan diye tartışıldı. Bunlar çok değerli, tamam. Zira bireylerin topluma ahengini sağlayan ve zorlaştıran birtakım etmenler var. İçinde yaşayan toplumun kıymetlerine ahenk göstermek, ortak noktalarda buluşabilmek, lisanını konuşabilmek üzere. Ancak kendimizi o kadar etiketliyoruz ki her türlü farklılık onu bizim için öteki haline getirebiliyor. dini, lisanı, inancı, yaşayış biçimi, şivesi imajı her türlü olumlu yahut olumsuz özelliği… Çabucak öteki haline getiriyoruz. Bunları yaparken de diğerinin ötekisi olduğumuzu unutuyoruz. Bu sefer beşerler bizi yargıladığında ‘linç ediliyoruz’ diyoruz.
DİKKAT… EŞİK GEÇİLDİ
‘Her şeyi hiçe sayıp insanların çıplak dolaşacak hale geldiyse’ bunun artık sosyolojik açıdan ele alınması gerektiğini kaydeden Serap Görgülü bu noktada eşiğin geçildiğini vurgulayarak şunları tabir etti:
“Devlet siyaseti olarak düşünmemiz lazım. Daha kapsamlı daha bir ortaya getirici daha uzlaştırıcı bir grup adımlara muhtaçlığımız var artık. Bakın her türlü şeyi hiçe sayıp beşerler ortada çıplak dolaşıyorsa sosyolojik olarak ele almamız lazım bunu. Ferdî olarak bakamayız o eşiği geçtik. Zira bu belirsizlik bu geleceğe dönük tasa, ekonomik kriz, burnumuzun tabanındaki savaş bunlar belirleyici… Ülkedeki aksiliklere 7/24 maruz kalıyorsunuz ve en değerlisi geleceğe dönük öngürülememezlik var… İnsan beyni geleceğe dönük varsayımlarda bulunup ayaklarını yere sağlam basarak kendisini koruyabilir, bu türlü var olabilir. Bunlar ortadan kalktığında ruhsal istikrarımız de bozulur. yaşadığımız toplumun dinamikleri şu an sıhhatsiz. Bunlar toplumun bireylerine yansıyor. ‘Aaa’ diyerek şaşırdığımız şeyler olarak karşımıza çıkıyor. Dikkat ederseniz eskisi kadar reaksiyon de göstermiyoruz. ‘Ne komik’ diyerek geçiyoruz. aslında komik değil, acıklı, çok üzücü bir durum bu.
OLAYLAR ARTACAK
Serap Görgülü bu usul çıplak dolaşan insanların sayısının artacağını belirterek “Bu insanları ben merak ediyorum bunlara ne oldu değerlendirildi mi? Bundan sonrasında artacak bunlar. Akşamdan sabaha her şey günlük gülistanlık olmayacak. O yüzden yalnızca ferdî etkenler olarak görmemek lazım. Doğal bu insanların psikolojilerinde bir kadro bozulmalar kaymalar olabilir lakin toplumun yaşadığı kahırları göz gerisi edemeyiz” dedi.
Serap Görgülü “Bunlar artacak, artıyor da. Bunlar yansıyanlar yalnızca Bu kadarını biliyoruz. Bilmiyoruz ki ne oluyor ne bitiyor, niçin oluyor, bunlar yalnızca duyduklarımız. Daha ne kadarı var bilmiyoruz. Yalnızlaştık birbirimizin acılarına mutluluklarına da duyarsızlaştık. Bunu kaybettiğinizde temel olarak her şeyi kaybediyorsunuz” diye de ekledi.
TİKTOK OLASILIĞI
Sokakta yaşanan cinsel münasebet olaylarına değinen Serap Görgülü toplumsal medya etkenine dikkat çekti. Serap Görgülü şu olasılıktan bahsetti:
Sokakta cinsel münasebete gelirsek orada bir de şöyle bir şey çıktı. Son günlerde çok konuşulan bir tanesi var (TicTok) bunun üzerinden ‘Challenge’ ismiyle birbirine meydan okuyor beşerler. Hudutları ne kadar aşabilirler? Mesela organize oluyorlar, birbirlerine yer söylüyorlar; hırsızlık yapacaklar ve yakalanmayacaklar. Bu türlü meydan okumalar var. Bunların hepsinin özeti aslında şudur: Sunum… Sunum kültürü diye bir şey dayatıldı bize. Sosyolojik bir kuram olarak kıymetlendiriyoruz artık bunu. Bu kültürde hisler dahil her şey satın alınabilir hale geldi. O yüzden beşerler sedyede vefat eden dedesini paylaşıp ‘sevgili dedemi kaybettik’ yazabiliyor. Bu şunu gösteriyor his transferi istiyor. Ben çok hüzünlüyüm, benim kederimi sizin şefkatinizle takas ediyorum demektir bu. Lakin sokakta cinsel bağlantıya giren insanları bunlardan başka tutuyorum o öbür bir şey. Buradan o yorumları yapamıyoruz. Meydan okuma olabilir bir grup öteki unsurların tesirinde olabilirler. orada farklı dinamikler var. Ancak çıplak dolaşmak insanların kendini yakması bunlar muhakkak ben geliyorum demiştir lakin olası anlaşılamamıştır.
TEK KİMSE ÇIKAMAZ
Yaşanan toplumsal meselelerine dikkat çeken Serap Görgülü “Kimse bu enkazın altından tek başına çıkamaz” hatırlatması yaparak kelamlarını şu sözlerle sürdürdü:
“Bireysellik konusunda özelikle son 20 yıldır ‘senden daha pahalısı yok aslansın kaplansın’ deniliyor… Yanlışsız. Lakin karşıdaki de tek ve biricik. ‘Bizi’ kaybettik biz. Bir ortada yaşamamıza sebep olan şey buydu. Uzlaştırıcı lisan tavırlar lazım. Benim üzere düşünmeyen öteki beşerler şöyle bu türlü denilmemeli. Bunda kimin olumsuz katkısı varsa yanlış yapıyor. Buna hangi kurum yahut siyasi çanak tutuyorsa yanlış yapıyor. Ziyanını bir arada göreceğiz. Kimse bu enkazın altından tek başına çıkamaz. Birey olmak çok kıymetlidir lakin herkesin kıymetli olduğunun şuurunda olmak olmaz. Herkes tıpkı formda kıymetlidir ve herkese birebir paha yansıtılmalıdır. Bizde bir laf vardır ‘sen benim kim olduğunu biliyor musun’ diye… Öteki kültürde bunu göremezsiniz. Bizde birilerinin yakınıysanız birilerinin bir şeyiyseniz pahalı olduğunuzu düşünüyorsunuz.”
HERKESİN KENDİ EKRANI
Yalnızlaştıkça toplum olarak birbirimizden koptuğumuzu vurgulayan Serap Görgülü şunları söyledi:
“Yalnızlaştıkça toplum olarak birbirimizden kopmuş oluyoruz. Bir ortada yaşama marifetimizi kaybettik. Konutta bir ortada oturuyoruz, herkesin kendi ekranı var. Ne oldu aile görüşmeleri, akşam oturmaları hafta sonu ziyaretleri? Herkes telefonda diğerinin hayatı ile o kadar meşgul ki… Bence simülatif bir evrendeyiz şu an. Ben buna inanmaya başladım bundan sonra sanki neyle karşılaşacağız diyorum. Pandemi de hepimizi konutlara tıktı. Aşı yerine çip takıyorlar diyorlardı ya. Çipe gerek yok ki elimizdeki telefon çipin kendisi zati. Daha fazla ayrışamayız, çözüldük esasen. Pandemi de etkiledi. Ne oldu birden teğe bitti mi korona? Ne yaşandı ne bitti 30 yıl sonra okuyacağız. O vakit bu kadar keskin konuşanların, şu an ne söyleyeceğini bilmediklerini de görüyoruz.”
