Türkiye Cumhuriyeti’nin 1924 yılı Anayasası laikliği, devletin/rejimin temel prensipleri ortasına koydu.
22 yıl sonra…
Fransa Cumhuriyeti laikliği lakin dördüncü Cumhuriyet devrinde 1946 yılında Anayasası’na koydu. Bu ülke, Fransız İhtilali’nin yapıldığı 1789’dan 1946’ya kadar anayasalarına 157 yıl laiklik ilkesini neden koymadı? O denli ya laiklik prensibi birinci sefer Fransa İhtilali ile şekillendi:
Cumhuriyet idaresi, dinler karşısında tarafsızdır.
Cumhuriyet idaresi, vicdan ve ibadet özgürlüğünü savunur.
Cumhuriyet idaresi, hiçbir dini teşkilata para ödemez/ sübvanse etmez.
Cumhuriyet idaresi dini ayrıcalıkları sona erdirecektir. Örneğin, dini olanlar dâhil, hiçbir kurum kimsenin görüşlerinden rahatsız olamaz.
Şunu belirtmek istiyorum:
Türkiye’de bir yanlış anlayış var; Türkiye laiklik unsurunu Fransa’dan alıp uyguladı.
Bunu ileri süren muhafazakâr çevreler Türkiye ile Fransa ortasındaki laiklik uygulamalarının farklı olduğunu gözden kaçırıyor.
Örneğin Türkiye’nin laiklik anlayışı, Diyanet İşleri Başkanlığı kurdu.
Örneğin Türkiye’nin laiklik anlayışı, cami yaptı, onardı ve görevlilerini kamu çalışanı sayıp maaş ödedi.
Örneğin Türkiye’nin laiklik anlayışı, dini okullar açtı, öğretmenlere maaş verdi.
Örneğin Türkiye’nin laiklik anlayışı, okul müfredatlarına din kültürü dersi koydu. Vs.
Yani:
GEL-GİTLİ YORUM
Türkiye Cumhuriyeti, İslam karşısında hiç yansız olmadı. Her daim devlet takviyesi sunarak dini kamusal alandan çıkarmadı. Yalnızca dini kimlikleri kamusal alan dışına çıkararak, vatandaş kimliği oluşturmayı gaye edindi.
Özünde iki ülke ortasında fark şuydu:
Laikliği; Fransa siyasal bir strateji olarak hayata geçirdi, Türkiye ise eski rejimi gerileten-çökerten düzenlemeyi esas aldı.
Bu sebeple Türkiye’deki laiklik niteliği Fransa’dan çok farklıdır. Örneğin: İslam’ın hassa kesimi camiyi (Fransa’nın kiliseye yaptığı gibi) karşısına almadı, daima yanında tuttu.
Cumhuriyetin, İslam’ı yeni devlet oluşumuna dâhil ettiği gerçeği ortadayken, hele bilhassa de son yıllarda laiklik ilkesi toptan yanlış gösterilerek toplumsal çatışmaya taban yapılıyor.
Gerçek bilinmiyor mu? Laiklik, kuruluş kademesindeki ulusal iktisadın mihenk taşıydı.
AKP iktidarı din özgürlüğü konusunda tarafsız olması gerekirken, çatışma ögesi olacak formda gel-gitli laiklik yorumu niye yapıyor? Laiklik olmadan toplumsal barış nasıl sağlanabilir ki?
K. Marks Osmanlı’nın çöküşünü-bölünmesini salt laikliğin kurtaracağını yazdı. Osmanlı “laik adımlar” atsa da sonunu getiremedi.
Osmanlı’dan gelen tarihî gerçeklik bugün de gösteriyor ki, laiklik ülkeyi bir ortada tutacak “çimento”…
AKP’nin laiklik halini açıklamak kaide:
ETNİK KİMLİK YÜCELTİLDİ
İslam iktisadında, öncelikle Allah’ın kâinattaki tüm varlığın sahibi olduğu ve insanların bu servetin sırf emanetçileri olduğu üzere güçlü bir mefhum/kavram var. Yunus Emre’nin dediği üzere, “Mal da yalan, mülk de yalan…” idi.
Peki Müslümanlar, bir lokma bir hırka ideolojisinden Anadolu Kaplanları mitine nasıl geldi? Ekonomik olanın dinî olana sirayet etmesi nasıl sağlandı?
Müslümanları azgın-vahşi pazara kim çekti? Aşırı tüketim “virüsünü” kimden aldılar?
Neoliberalizmin bir zor ayağı, bir de rıza ayağı var. İslamcı kesitle kurduğu bağ rıza ayağı üzerinden oldu. Yani:
Neoliberalizmin laikliği erozyona uğratmasının sebebi, mütedeyyin iş adamlarının- teşkilatlarının- tarikatlarının (Özal’dan Erdoğan’a) devlet eliyle piyasaya çekilmesiydi.
Bu anlayış, manevi kıymetlerini yıktığı Müslümanları “kumarhane ekonomisine” ortak etmek için laikliği toplumsal hayattan çıkardı. Müslümanlar “homo economicus” yapıldı.
Din küresel sömürü sistemine araç yapıldı.
Eşitlik isteyen laiklik, sınıf temelli neoliberalizme kurban edildi.
Devlet her yerden çekildiği üzere laiklik kavramını da bıraktı. Aslolan her türlü etnik kimliği yüceltilmesi idi. (Ardından bölünme kaçınılmazdı.)
Neoliberalizmin salt iktisatla ilgili olduğu sanılıyor. Büyük yanılgı… Laiklik problemine bu açıdan da bakınız. Asıl düşman işgalci neoliberalizm…
Yazının girişindeki sorumu unutmadım:
Fransa, İkinci Dünya Savaşı’nda kilisenin işgalciler ile işbirliği yapması üzerine Anayasası’na laiklik prensibini koydu. Buna giden yolu ise General C. Gaulle açtı; Paris’in kurtuluşu için düzenlenen merasime Başpiskopos Kardinal E. Suhard’ı davet etmedi. Ve misyonda olduğu 1946 ve 1958 anayasalarına laiklik unsurunu koydurdu.
Bugün Fransa laik mi? Kağıt üzerinde öyle, birebir bizim gibi…
Soner Yalçın
