İnsanlık tarihinin iki çok kıymetli keşfi ve lakin ortadan geçen ortalama 70 yıl. İktidarlar değişik, toplumlar değişik, kıymetler ve bedel yargıları değişik… Bakalım ortaya ne üzere sonuçlar çıkarmış.
MİLLİ KAZI
Alacahöyük hafriyatı “ilk ulusal kazı” diye bilinir. Alacahöyük’teki birinci hafriyat çalışmaları Osmanlı arkeolog Theodor Makridi tarafından 1907’de yapıldı. Sonuç getiren kapsamlı kazılara Dr. Hamit Zübeyir Koşay ve Remzi Oğuz Arık’ın başkanlığında 1935’de başlandı. Göbeklitepe kazılarına ise başlangıçtan itibaren Amerikan ve Alman bilimsel kurumları müdahil olmuş, birinci kapsamlı araştırma Harald Hauptmann danışmanlığında yapılmış, asıl hafriyata Klaus Schmidt başkanlık etmiştir.
KİM BAŞLATTI
Alacahöyük kazılarını Cumhurbaşkanı Atatürk başlattı ve hatta birinci sarfiyatları cebinden karşıladı. Hafriyat buyruğunu Atatürk verdi, buyruğu verdiği bilim insanları aslında bu işler için kendi yetiştirdiği, yurt dışına eğitime gönderdiği bireylerdi. Göbeklitepe’de ise önemli olarak birinci defa 1995’de başlayan çalışmalarda vaktin iktidarları ve bugünkü iktidar teşekkür etmek gerekir ki maddi kaynak, kurum, işçi dayanağı verdiler. Lakin başkanlar bu türlü mevzuların büyük kıymetini idrak ettiklerine dair hiçbir belirti göstermediler.
ARKASINDAKİ FİKİR NEYDİ
Atatürk arkeolojiye, antropolojiye büyük değer veriyordu. Türklüğü gizlenmiş, şuuru bulanmış bir ümmet milletten çağdaş manada bir ulus yaratmaya çalışıyordu. Bu, vaktin dayattığı mutlak bir zorunluluktu. O yüzden Türk Lisan ve Tarih Tezini geliştirdi.Atatürk’ün birinci kurduğu fakültelerden biri Dil-Tarih-Coğrafya Fakültesidir. Lisan ve Tarih tezini güçlendirmek için vaktin bilim insanları ve aydınlarıyla büyük bir atak başlattı. Alacahöyük kazısı bu atağın kesimlerinden biridir. Bilmeyenlerce sanıldığı üzere bilimsel araştırmalara beyaz bir sayfayla yani boş bir başla başlanılmaz. Evvel bir birikimin, sonra hipotezin oluşur, akabinde onu sınamak için araştırırsın. Bulgular aksini gösterdiğinde dürüst bilginsen hipotezi değiştirirsin. Sahtekâr bilginsen bulguları çarpıtırsın. İdeolojik emelli Batılı bilimciler genelde haşince kendilerine yontacak biçimde bunu yapar. Alacahöyük kazılarından Atatürk’ün lisan ve tarih tezini doğrulayan çok kıymetli bulgular ortaya çıktı. Göbeklitepe kazılarına ise Batılının çizdiği çerçevede başlandı. Batı başıyla başlandı. Türkler açısından ise bir başlangıç hipotezi zati yoktu. Beyaz beyinlerle ve olduğu kadarıyla Batı’yı merkez alan beyinlerle işe koyuldular.
HİTİT GÜNEŞİ…
Hitit Güneş Kurslarının bulunduğu yıl ile Güneş Lisan Kuramının ortaya atıldığı yıl birebir yıl. 1935 yılı. Önceli ve temeli Sınırı olan Hitit lisanı Hint-Avrupa kuramını izleyen Batılı kelamda bilginlerce çok fazla önemsendi. Bir kısmı Hint-Avrupa lisan ailesinin birinci kökü olarak Hititçeyi gösterdi. Bu görüş hala yaygındır. Onlar için Hitit olmazsa olmaz bir temeldir. Oysa Sümerce üzere Hititçe de kelamda Hint-Avrupa ailesine değil Türkçeye daha yakındır. Güneş-Dil teorisi, Atatürk’ün Lisan ve Tarih Tezi Atatürk’le birlikte gömüldü. Siyaseten yasaklandı, üzerindeki akademik çalışmalar durdu, dahası bu hususta çalışma yapanlara saldıran, Atatürk’ün öz fikirlerini bile aşağılayan yeni bir akademi yaratıldı. Son yirmi yılda Güneş-Dil kuramının haklılığını çok sağlam kanıtlayan pek çok çalışma ortaya çıktı. Bunlardan bir kısmı Batılı bilim insanlarınca yapılmakta. Lisan bulguları çok açık. Bunları destekleyen genetik çalışmalar, arkeolojik ve yeni kültürel bilgiler mevzuyu daha da netleştiriyor. Yalnız bizim bilim insanlarımızın Atatürk’ün savlarını kabulü için evvel yabancıların bunları çoğunlukla kabul etmesi ve bizimkilere bildirmesi gerekiyor. Göbeklitepe’de ise kalıntıların bulunan en eski uygar anıtlar olması dışında şimdi bir kuram oluşturacak gelişme yok. Zati buna niyet ve nitelik de yok.
GİZEM
Alacahöyük hafriyatları buluntularından birçok gizemli kıssa çıkarıldı. Bu Göbeklitepe için de başladı.Yakın vakitte bir Hollywood sineması görürsek şaşırmayın. Şimdiden yerli bir çizgi sinema var. Olayın gizemi neydi? Sır, entrika, mistiklik meraklıları çok istekliyseler onlara çok daha enteresan bir husus önereyim: Atatürk’ün Türk merkezli kültür kuramı nasıl kayıplara karıştı ve 1938’den itibaren Batı merkezli kültür kuramı ne biçimde benimsendi?
BULUNTULARIN DEĞERLENDİRMESİ
Atatürk ortaya çıkarılan bulgulardan sonra Hitit tarihi ve lisanı çalışmalarına yük verdi. Mevzu tarih kitaplarına girdi, dilciler çalışmaya başladı. Atatürk bu hususlara o kadar çok kıymet veriyordu ki madenciliği, metalurjiyi geliştirmek için kurduğu bankanın ismini Etibank olarak koydu. Dokuma alanında da Sümerbank’ı kurdu. Ankara’nın ve Dil-Tarih-Coğrafya Fakültesinin simgesi Güneş Kursu oldu. Çorumlular da haklı olarak bu simgenin kendilerine ilişkin olması gerektiği argümanında. Bankanın yaptırdığı toplu konutlardan dolayı İstanbul’da bir semtin ismidir: Etiler. Bir büsküvi firması 1961’de bu ismi ve sembolü aldı. Vedat Dalokay 1978’de Ankara Sıhhiye’ye Hitit anıtı diktirdi. Heykeltıraşı Nusret Suman açılıştan evvel Ankara’ya gelirken trafik kazasında öldü. Göbeklitepe bulguları ise kuşkusuz yeniden çok pahalıdır, lakin bizde bunları gereği üzere kıymetlendirecek temel yapı yitmiş gitmiş. Biz bilimde şimdi ikramlık eşya evresindeyiz.
SONUÇ: Bulmak kıymetli. Lakin bulduğunu ne yapacağın daha değerli. Turizm ve hatıra eşyası satımı hoş de… Ufkumuz bu kadar mı dar. Ufku genişletmek için evvel 1938 başına geri yükselmeli, sonra yeni baştan yıl yıl ilerlemeli.
Kaan Arslanoğlu
