Bir periyodun tesirli basın kuruluşlarından İkdam’da yer alan “Atatürk’ün Savarona’daki 56 Günü” başlıklı yazı dizisi tıpkı isimle kitap oldu.
Gazeteci-Yazar Sinan Onuş’un yayına hazırladığı kitapta, gerek yazı dizisi sadeleştirilip notlandırılırken bir yandan da dizide yer alan anlatımlar, periyodun diğer öteki gazetelerinden haber ve fotoğraflarla desteklendi.
Atatürk, 1 Haziran 1938’de çıktığı Savarona’da tam 56 gün geçirdi. Birden fazla sefer Bakanlar Kurulu’na yatta başkanlık etti. Hastalığıyla ilgili büyük krizler geçirdi. Savarona’daki son günlerinde Hatay problemi birinci gündem unsuru olarak yer aldı.
Hastalığına rağmen ilgilendiği öteki bir kıymetli sıkıntı de İstanbul’un imarıydı. Bu bahiste İstanbul Belediye Lideri ve Valisi Muhittin Üstündağ yata gelerek Atatürk’e tekraren bilgi vermişti.
TAKSİM’E YEPİSYENİ BİR ÇEHRE
29 Haziran 1938’deİçişleri Bakanı Şükrü Kaya, Atatürk’ün konuğuydu. İstanbul Valisi Muhittin Üstündağ da yata geldi. Vali, İstanbul’un imar projeleri hakkında ilgili Bakan’a ve Cumhurbaşkanı’na bilgi verdi. İmar planı, Taksim’e orijinal bir çehre kazandırılmasıyla ilgiliydi.
Sinan Onuş, o gün yaşananlara ait şu bilgiyi verdi:
“Ebedî Şef, evvelâ Köprübaşı’nın Eminönü tarafının açılması, bu kısmın çağdaş bir plas haline getirilmesi hakkında Prost’un öne sürdüğü gerekli sebepler ile avan projeyi tetkik etmişlerdi. Bu projeye nazaran -şimdiki meydanın tatbik edilen ve açılan kısımları- Yeni Cami’nin, Mimar Davud’un bu hoş ve mimarî değeri büyük yapıtının etrafındaki yakışıksız görünüşlü ve meydanı daraltan binalar yıkılacaktı. Yeni Cami’nin sonradan yapılma binalardan ayrılmasını hoş bir Türk abidesi zarafet ve şehametiyle ortaya konulacak faaliyetle işe başlamasını Ebedî Şef emretmişti.”
“GALATA’DAN BAKANLARIN GÖZÜNE ÇARPACAK”
Onuş, işe, Eminönü Meydanı’nın açılmasıyla başlanacağını aktardı. Onuş, yazı dizisinde buna ait şu bilgiler yer aldığını belirtti:
“Mimar Davud’un asırlara meydan okuyan Koca Sinan sisteminde inşa ettiği Yeni Cami’nin etrafını açmak, bu mabedi bütün zarafetiyle ortaya koyacak bir etraf paklığı ile imar hareketlerine girişmek, Türk sanatının, Türk mimarisinin şık büyüklüğünü, aziz zarafetiyle birlikte İstanbul’a Galata’dan bakanların gözlerine çarptıracaktı.”
“DARISI BAŞINA…”
Sinan Onuş, aslında Yeni Cami’nin etrafının açılma fikrinin Atatürk’ün zihninde 1935’ten beri olduğunu söyledi. Bunun için de dizide yer alan şu cümleleri ve devrin gazetelerinde yer alan bir karikatürü delil olarak gösterdi:
“Atatürk’ün başında bu yapıtların Türk milletine yaraşır halde yer alması için Atatürk daima buyruklar veriyor. Örneğin, 1935’te Meclis’in açış nutkunda millete, vekillerinin huzurunda imar işlerine başlanacağını açıkça söylüyor. Devrin gazetelerinde yer alan bir karikatür durumu net anlatıyor. Zira Yeni Cami, Süleymaniye Cami’ne ‘darısı başına’ diyor.”
84 YIL EVVEL 84 YIL SONRA
“Atatürk’ün Savarona’daki 56 Günü” isimli kitaptaki bu detaylar, geçtiğimiz aylarda gündem olan Süleymaniye Cami’nin bozulan silueti tartışmalarını hatırlattı.
Süleymaniye semtinin Fatih Demirtaş Mahallesi’nde kentsel dönüşüm çalışmaları nedeniyle İlim Yayma Vakfı için inşa edilen ve 2024’te bitmesi planlanan yapı, Süleymaniye Cami’nin silüetini bozduğu gerekçesiyle toplumsal medyada büyük yansılara neden olmuştu.
BARBAROS’UN TÜRBESİNİ DE ATATÜRK TEMİZLETTİ
İkdam gazetesinde 13 Haziran-13 Ağustos 1939 günleri ortasında yayınlanan yazı dizisini kitap haline getiren Sinan Onuş, Atatürk’ün, “geçmişi olmayanın geleceği olmaz” kelamını bu imar işlerini takip ederken net ortaya koyduğunu söyledi.
Onuş, “Ebedi Şef, evvelce verdikleri bir buyrukla Beşiktaş Vapur İskelesi civarında bulunan Barbaros’un türbesi etrafının açılmasını, burasının bir park haline getirilmesini, Türk denizcilerine emsalsiz bir tarih armağan eden Koca Hızır Barbaros Hayrettin’in türbesinin bir deniz ziyaretgâhı haline konulmasını ilgililere bildiriyor” dedi.
SULTANAHMET CAMİİ’NİN SİLUETİNİ BOZAN İKİZ KULELER
Sultanahmet Camii’nin siluetini bozan Zeytinburnu’ndaki ikiz kuleler için yıkım kararı çıkmıştı. Lakin yıkım gerçekleşmedi. Gökdelenler hala yerinde duruyor ve Sultanahmet Camii’nin siluetini bozmaya devam ediyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Zeytinburnu’ndaki kuleler kendisine sorulduğunda, “Sahibiyle küstüm, kendisiyle konuşmuyorum” demişti.
Hikmet Çiçek
