Köşe muharriri Mehmet Tez bu haftaki yazısında ‘İlkokullarda fiyatsız yemek konusu ’nu kaleme aldı.
Mehmet Tez’in ilgili yazısı şu halde:
“Menü 1: Fırında otlu tavuk, fırın patates yahut püreyle. Yanında kırmızı lahana, brokoli. Tatlı olarak taze meyveli yoğurt.
Menü 2: Etsiz versiyon: Sebzeli ve mercimekli börek. Yanında kırmızı lahana, brokoli. Tatlı olarak taze meyveli yoğurt.
Menülerde günlere nazaran hamburger, hindi, köfte ve balık var. Yanlarında pilav, makarna, patates, sebzeler ve salatalar. Tatlı olarak meyve, yoğurt ve türevleri.
İngiltere’de devlet okullarının menüsü bu. Ben Camden’dayım. Camden’ın menüsü bu türlü. Belediyeler menüleri uzmanlar eşliğinde oluşturuyor. Bir periyot Jamie Oliver birebir bütçeyle daha sağlıklı ne yapılabilir diye düşünüp menüleri hazırlıyor ve fiyatsız danışmanlık veriyordu. Kalori hesabı kadar sağlıklı beslenme hesapları yapılıyor. Mesela pazartesi ve çarşamba etsiz menüler var. İsteyene vegan menü var. Helal menü var. Koşer menü var.
Standartlar resmi kurumlar tarafından belirlenmiş. Et-sebze istikrarı, üç farklı taze meyve, üç farklı zerzevat karbonhidrat ve lifli besinler istikrarı hesaplanmış.
İngiltere’de ailenin temel direği nedir derseniz, benim görüp anladığım ve yaşadığım kadarıyla ailenin temeli okuldur. Devlet okulları laik. Burada her dinden, etnik bölümden çocuk eğitim alabiliyor. Özel okulların büyük kısmında Hıristiyan din eğitimi var. Okul olmasa her türlü sistem çöker anlayacağınız. Bizdeki üzere ne anneanne, babaanne var çocuklara bakacak ne de eş dost akraba, teyze, yenge.
Bakıcı tutmak, kreş falan o kadar kıymetli ki o denli yapacağına meskende otur, sıfır lira kazan, çocuğuna bak, yeniden kârdasın.
Bırakın orta gelirliyi, üst seviye gelir kümesinde olanlar dahi hafta bir iki gün o da birkaç saatliğine lakin bakıcı tutabiliyor, baş başa bir yere gitmek için. Kimsede bizim memleketteki üzere yatılı dadılar gelsin ben hayatımı yaşamaya devam edeyim üzere bir durum yok.
Yani çocuklar okula gitmezse, okulda karınları doymazsa Birleşik Krallık diye bir şey kalmaz. Bu yüzden okullarda yemek değerli. Britanya’da Kovid periyodunda okullar uzun mühlet kapalı kalıp da çocuklar konutta oturmaya başlayınca kriz çıktı. Bir, meskendeki çocuklarla nasıl başa çıkacağız? İki, çocuklar ne yiyecek ne içecek?
Hastalıktan daha büyük meseleydi. Mesela Manchester United’lı futbolcu Marcus Rashford bu alanda kampanya yürüttü. Okul olmayınca çocuklar aç kalıyordu zira.
Devlet okullarına devam eden çocukların ailelerinin hepsi fakir değil ancak fakirler bilhassa Britanya’nın birtakım yerlerinde çok fazla. Bu yemek dışında para bulup da çocuklarını besleyemeyecek aile sayısı inanılmaz yüksek.
Bu yüzden okullarda fiyatsız yemek çıkarmak değerli. Halkın birinci derecede kıymet verdiği bir şey. Ve belediyeler eliyle bu hizmet sağlanıyor. Halk mağdur olmasın diye. Kamu hizmeti anlayışı budur. Britanya’da devlet okullarında fiyatsız yemek vermek okulların inisiyatifinde. Yani mecburi değil. Bu hususta fon bulmak, yardım almak, belediyeden bütçe istemek üzere devalar üretilmiş. Lakin uygulama anlattıklarımdan nedenlerini kavrayacağınız üzere yaygın. Fiyatsız öğlen yemeği imkânından hazırlık, bir ve ikinci sınıflara giden öğrencilerin yüzde 87’si faydalanıyor istatistiklere nazaran.
Şu anda basında yer alan tartışmalardan biri, artan ısınma maliyetlerinden yemeklerin etkilenecek olması ihtimali. Birtakım okullar daha az yemek çıkarıp, öğünleri küçültüp, ısınmaya bütçe ayırma hesabı yapıyor. Ve elbette hararetli tartışmalar yaşanıyor.
İngiltere’yi bir kenara bırakalım. Pekala, bizde fiyatsız okul yemeği uygulaması neden yok? Bizde neden kantin ihaleciliği var da kamunun çocukları fiyatsız besleme teşebbüsü yok? Bizim çocuklarımıza her gün yemek çıkaracak paramız mı yok sizce? Buna inanıyor musunuz? Nelere nelere bütçe bulunuyor…
Gelir seviyesi bizden çok daha yüksek olan Britanyalı şayet okullarda fiyatsız yemek olmadan sistemi yürütemiyorsa, biz nasıl yürütelim?”
