Bu ortada dünyanın en değerli dilbilimcilerinden sayılan Allan Bomhard bana gönderdiği bildiride şöyle diyor: “Sizin çalışmanıza gelince, araştırmanızda ve yazmanızda size en âlâ ve daima muvaffakiyetleri diliyorum.”
Yabancı sitede yayınladığım makalenin özeti şöyle:
207 sözcüklü Swadesh listesini kullanarak 5 lisanı karşılaştırdım. İngilizce, Türkçe, Lazca, Sanskritçe ve Keltce. Ortaklık yüzdeleri şu formda bulundu: Türkçe – Lazca % 40, Türkçe – Keltce % 35.6, Türkçe – Sanskritçe %34.2, Türkçe – İngilizce % 31.3, Lazca – Keltce % 20, Lazca – İngilizce % 17.1 Bu oranlar olgunun tarihi, tarih öncesi, genetiği, kültürel karakteriyle uyumludur. Anlamca ve ses olarak örtüşen sözcüklerin benzerliği rastlantısal değildir. Hepsi somut ve bütünlüklü kavramsal ağların birer modülüdür. Çıkan oranlar ve çok çarpıcı örtüşmeler Nikolay Marr’ın “Yafetik Teori”sini ve Nostratic kuramı destekleyici taraftadır. Lakin bu kuramların ilerisine geçen ölçüdedir. Türkçe Hint-Avrupa ailesinden kabul edilen lisanların tam merkezindedir. Lazca’nın en yakın akrabası Türkçedir. Keltceyle derin ve güçlü kök bağları vardır. Öte yandan, bulduğum oranlar birtakım yazarlarla birlikte anlattığım bilimsel gerçeklere uygundur, fakat gereğince uygun değildir. Oranların bariz ölçüde daha yüksek çıkması gerekirdi. Asıl gerçeği yansıtacak ölçüde yüksek çıkmamasının en önemli iki nedeni var. Bu nedenler makalenin giriş kısmında tartışıldı.
KONUNUN ANA SINIRLARINA GİRİŞ SATIR BAŞLARIYLA ŞÖYLE
Bizim Lazların Keltlerle benzerlikleri öteden beri birilerinin dikkatini çekmiştir. Ne üzere benzerlikler? Mizaçları, duygulanım durumları, değişik mantık yapıları, mizah anlayışları… Keltlerde gördüğümüz bu alandaki özelliklere Lazlarda çok daha ağır rastlanmakta. Diğer ne üzere benzerlikler? Dış görünüş benzerlikleri. Ve birtakım ip uçları. Örneğin ‘gayda’, Türkçesi “tulum”. Doğu Karadeniz’e has, yöre halkının sevdiği bir çalgı. Baskça ‘gaita’, Galiçya’da tıpkı isimde. Lazca ‘guda’ keçi tulumu demek. ‘Gudastviri’ : gaita. Balkanlarda da tıpkı isimle bilinir.
Laz ve Kelt mitolojisinde de kimi benzerlikler var. Ama tüm eski kuzey kültürlerinde rastlanabilecek genel benzerlikler bunlar. Lazlar hakkında yapılmış birkaç genetik çalışmaya rastladım. Onları örnek sayısı ve sistem açısından epey yetersiz gördüm. O halde en güzeli bu iki lisanı karşılaştırmaktı.
Nikolay Marr “Yafetik Teori”nin kurucusudur. 1934’te ölmesine karşın fikirleri ve çalışmaları 1950’ye kadar Sovyetler Birliği’nin lisan siyasetini oluşturdu. Gürcü bir anne ve İskoç babanın çocuğu olarak Kafkas lisanlarına aşinaydı ve bu lisanlara büyük ilgi gösterdi. O lisanlardan biri de Lazcaydı. “Lazistan’a Yolculuk” ismiyle bir kitabı da Türkiye’de yayınlandı.
Marr’a nazaran Kafkas, Bask, Sami, Hami lisanları Hint-Avrupa lisanlarıyla birlikte ortak bir kökten gelmektedir. Türkçe de bu aileye üyedir. Büyük ana ailenin bir kolu olan Çuvaşçadan ayrılmıştır, yani ortak köklere sahiptir. Türkçe Yunanca ve Latincenin gelişimine değerli katkıda bulunmuştur. Marr Türk Lisan Devrimi’ne dayanak ve katkı gayesiyle 1933’de bir aydan fazla müddetle Türkiye’de çalışmıştır.
TÜRKÇE – KELTCE MÜNASEBETİ
Eski Avrupa kavimleri bundan 3 bin yıl öncesine dek çok büyük oranda proto-Türkçe konuşuyordu. Bunu söyleyen bilim insanlarının sayısı giderek artıyor. En değerlilerinden biri Klyosov. Ona nazaran bu tesirin altına giren en son kavim Keltlerdi, sonra onlar da girdi. En son geçen ay okuduğum bir makalede Jacques Coulardeau aynı mevzudan, Bask Türkçesinden ve Türkik Avrupa lisanlarından kelam ediyor.
Ya kültür? Ya mitoloji? Kelam gelimi Kral Arthur Efsanesi. Bu ismin değişik bir kökene sahip olduğunu birçok muharrir kabul ediyor. Kimileri “Etrüsk kökenlidir” diyor. Türkik isimlere çok benzediği kesin. Kisamov’a nazaran ‘Artur’ tam bir Türkçe isimdir. Türkçe “veren, bağışlayan” manasındadır. Arthur Türkik bir ‘kurgan’da gömülüdür. Oğlunun ismi ‘Amr’ (Amhar) Türkik bir isimdir. Amr > amrak (darling, beloved) > amor (4). ‘Amhar’ kontağını uydurmaca görenlere öteki oğlunu verelim: ‘Duran’. Türkiye’de yüzbinlerce “Turan, Duran” var. Birilerine nazaran Druidler ismen ve kültürel olarak Türkiktir. Duran, çeşide, terek… Durable, pole, tree. Excalibur: “from Welsh Caledvwlch probably a variant of the legendary Irish sword name Caladbolg” (5). Caled > calad > gladio > ve Türkçe kılıç, gılıç (sword).
“Gladio” yahut “Calad” ın Türkçeden gelmesi çok olağan. Zira çeliği Asya ve Doğu Avrupa’dan Avrupa’ya onlar getirdi. Türkik Ergenekon Efsanesine nazaran savaşta yenilen iki kardeş ailelerini alarak dar ve sarp bir vadiye sığınır. Burada tekrar kalabalıklaşan kavime oradan çıkış için bir dişi ana kurt yol gösterir: Börteçene. Böri > wolf, wild animal > bear > beast. Kavim kurtarıcı kurdun gösterdiği noktada ateş yakıp dağı eriterek batıya göçe başlar. Erittikleri dağ demir madeni, ondan yaptıkları da demir ve çelik. Yani kılıcın gücü. Ergene > iron. Bugün Türkiye’de “Ergani” isimli bir ilçe var, ismi dağından ve demir madeninden geliyor. Erit, ergit: melt. Kavmin anası, kurtarıcı kurt ve iki kardeş Roma’da tekrar karşımıza çıkar. Romus, Romulus ve onları emziren ana kurt. Ve gladio > kılıç. Asyadaki yurtlarının ismi ‘Ötüken’di. Burada yerleştikleri doruğa birebir ismi verdiler, ‘Vatikan’.
Arthur > Artur. Evet, “Artur” artıran, büyüten manasıyla bir soylu ismidir. 1071’de Anadolu’ya birinci giren kumandanlardan biri Artuk Bey’dir. Kudüs valisiyken öldü. Vefatından sonra oğulları Artukoğulları devletini kurdu. Keltçe ‘bagauda’ savaşçı demek. Bagatur, Bahadır, Türkçede de savaşçı, savaş kahramanı demek. Türkiye’de “Bahadır” isimli binlerce insan yaşıyor.
TÜRKÇE – HİNT LİSANLARI
Sanskritçe ile Türkçenin ne ilgisi var, diye soruyor birçok bilim insanı. Hayretler içindeler! Meğer bu lisanları konuşan kavimler on binlerce yıl komşu olarak yaşamışlar, birçok vakit iç içe yaşamışlar. Bu çok aşikâr bir gerçeklik. Ancak mevzu dilbilime gelince bir anda unutuluyor. O vakit biz daha yeni vakitlerden, 2000 yıl öncesinden örnekler verelim. Dalai demek okyanus demek. Talay da Türkçedir ve ‘deniz’ ile tıpkı manadadır. Türk, Moğol mitolojisinde Talay Han denizlerin, suların rabbidir. Tibet ismi Türkçe ‘tepe’den geliyor. Bunu yabancı bilim insanları söylüyor: Behr (1994), Bazin ve Hamilton (1991). Tepe (hill, apex) > top. Bunlara benzerlik diyor, tesadüf diyor, günümüzün pop dilbilimcileri. Karma, Dharma, Samsara gibi kavramlar… Kuruluşundan bu yana bu dinlerin öğretilerini oluşturanların bir kısmı Türkikmiş. İşte o yüzden birçok Budist ve Hindu kavram Türkçedeki misal sözcükleri çağrıştırırlar.
LAZCA – TÜRKÇE
Lazca – Türkçe iştiraki konusunda pek az çalışma var ve bildiğim kadarıyla bu okuduğunuz makale gibisi yok. Hususa ciddiyetle eğilen Marr dışında onun müsaadeden giden Cikia’nın (Gürcü Sovyet dilbilgini) 1967 tarihli bir bildirinde şunlar yazıyor: “Bu satırların müellifinin “Lazcadaki Türkçe Leksikolojik Kalıplar” isimli bir makalesi yayınlandı. Kelam konusu makalede Lazcanın Türkçe lisan etrafına dahil edildiği olgusu işlenmişti. Bu saptama Lazcanın gelişimi üstüne büyük bir tesir oluşturdu. Bu tesire, bilhassa de fonetik tesire, lisan bilgisel örgü ve leksikolojik olmak üzere Lazcanın değişik ünitelerinde şahit olunduğu vurgulanmıştı.” Evet bu makalenin bir yerinde bu türlü deniyor, lakin altta öteki bir yerde Lazca’nın üstündeki Türk tesirinin Osmanlı periyodunda başladığı söyleniyor. Meğer bahsettiğim çok eski sözcüklere dayalı kök paydaşlığı ve gramer paydaşlığı hiç de son 600 yılın yapıtı üzere görünmüyor. Kimileri bu soy ve lisan iştirakini Kıpçaklara dayandırıyor. Yanlışsız olabilir. Ne var ki paydaşlık büyük olasılıkla daha da eskiye uzanıyor.
Lazca ile Türkçenin gramer tarafından büyük benzerliği, sözcük köklerinin çok yüksek oranlı ortaklığı
Bu hususlar biraz genişçe yer alıyor makalede. İlgi duyanlar verdiğim ilişkiden asıl makaleye bakabilirler. Orada 3 farklı liste de bulabilirsiniz.
Geniş makalenin aslını okumak için: https://www.insanbu.com/Felsefe-Haberleri/2820-lazca-turkce-dil-ailesinin-bir-kolu-turkceyle-keltce-yakin-akraba-
Kaan Arslanoğlu
Odatv
