Yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, “Deprem dirençli olmayan binayı ya yıkacaksın ya güçlendireceksin. Halkla ve mahallî idarelerle bu işi yapacaksınız. Millet olarak ne havalimanı ne köprü ne yol istiyoruz istediğimiz can güvenliği” dedi. Muhtemel Marmara Depremi’ne de dikkat çeken Görür, “Marmara Bölgesi’nde iktisat çarkları duracak. Türkiye’nin yüzde 60 ekonomik üretiminin can damarı olan bir bölgenin iktisadının durması demektir. Türkiye ekonomik olarak diz üstü çöker. Siyasi bağımsızlığı da kalmaz” diye konuştu.
75’inci Türkiye Jeoloji Kurultayı, bugün Ankara’da Maden Tetkik Arama (MTA) Genel Müdürlüğü Kültür Sitesi’nde başladı. 14 Nisan’a kadar sürecek kurultayın açış konuşmasını yapan Prof. Dr. Naci Görür, Türkiye’deki sarsıntı gerçeğine bir sefer daha dikkat çekti. Çin, Hindistan, İtalya ve Japonya üzere gelişmiş ülkelerde de Türkiye’de olan büyüklükte zelzeleler olduğunu vurgulayan Görür, “5-10 kişi tesadüfen ölüyor. Bu türlü sarsıntılar olduğunda adamların günlük ömrü bile değişmiyor. Zira biliyor ki çatı başına yıkılmayacak, göçük altında kalmayacak. Bunu çağdaş dünya sağlamışsa biz niçin yapamayalım? Bizim de her şeyimiz var. Tek eksiğimiz siyasi irade ve halkın talebi. Siyasi iradede bu yok” dedi.
Görür, konuşmasında şunları söyledi:
“Deprem hepimizin bildiği üzere bu ülkenin en kıymetli sorunu. Birinci derece gündemi. Bunu artık siyasilere muhalefete lokal idareye anlatmaya çalışıyoruz. Şu ana kadar da çok yol katettiğimizi söyleyemem. Sarsıntı her şeyden değerli. Ülkenin eğitiminden, iktisattan kıymetli. Keza ihracattan, ithalattan, siyasi birtakım sorunlardan hatta hukuktan, işsizlikten, pahalılıktan kıymetli. Neden? İnsanın en aziz hakkı olan can hakkıyla ilgili bir şey. İnsanlarımız ölüyor.
“BÖYLE GİDERSE TEKRAR BİR DAKİKA İÇİNDE MİLYONLARCA İNSANIMIZI GÖMECEĞİZ”
20 sene geçti dün üzere geldi. Bir gecede bir dakikada 20 bin insanı gömdük. Bu türlü değerli bir gündem varken bu gündemi unutturmamak lazım. Daima papağan üzere sarsıntı konuşarak değil, iş yapacak düzeneklerin ve halkın unutmaması lazım. Mademki zelzele en kıymetli gündemimiz. O halde sarsıntısı daima olarak medyada tartışmamak lazım. Zelzele olacak mı olamayacak mı? Orada mı olacak burada mı olacak? Hangi fay kırılacak? Bizim sıkıntımız insanlarımızı jeolog yapmak değil. Bunu anlıyorum insani bir histen bu türlü, beşerler soruyor. Tek bir gerçek var. Bu ülke zelzele ülkesi. Sarsıntı olacak. Bu türlü gidersek korkarım ki tekrar bir dakika içinde milyonlarca insanımızı gömeceğiz. Bu ülkede zelzele üreten sistem 13 sene evvel başladı ve devam edecek. Zelzelesi medya ölçeğinde tartışmanın faydası yok. Bilakis ziyan veriyor. Sarsıntı falan yerde olmayacak desek diğer yerde olmadı diye sevinecek miyiz? Ne olacak? Keyif mi edelim? 50 sene sonra biz ölmeyeceğiz diye sevinelim mi? O yüzden bu tartışmaları da bırakmak lazım. Zelzele şuurunu halka zelzele gerçeğini siyasilere anlatmakta önümüze pürüz olarak çıkıyor.
“TEK EKSİĞİMİZ SİYASİ İRADE VE HALKIN TALEBİ”
Madem sarsıntı olacak. Bunu kabul ediyoruz. Devam da edecek. O vakit zelzelesi de durduramayacağımıza nazaran her sarsıntıda de milyonlarca insanımızın vefatına göz yumamayacağımıza nazaran bir şey yapmak lazım. Bu da zelzele dirençli yerleşim alanlarını oluşturmaktır. Bu mümkün müdür? Evet. Yapan ülkeler var. Çin, Hindistan, İtalya, Japonya… Oralar da bu büyüklükte sarsıntılar oluyor. 5-10 kişi tesadüfen ölüyor. Bu türlü zelzeleler olduğunda adamların günlük ömrü bile değişmiyor. Zira biliyor ki çatı başına yıkılmayacak, göçük altında kalmayacak. Bunu çağdaş dünya sağlamışsa biz niçin yapamayalım? Bizim de her şeyimiz var. Tek eksiğimiz siyasi irade ve halkın talebi. Siyasi iradede bu yok. Siyasi iradenin yahut hükümetlerin sarsıntı konusundaki stratejileri sarsıntı olsun sonra alana ineriz. Halka ‘Yaralarınızı sararız. Türkiye büyüktür’ telaffuzlarıyla evvel süreksiz sonra kalıcı iskân yerleri kurulur. Siyasi irade bundan yararlanabilir. Bizim halkımız asla sarsıntı olamadan evvel ‘Neredeydiniz’ diye sormaz. O strateji bu hükümet vaktinde değişti. ‘Artık sarsıntıdan sonra değil, evvel harekete geçmemiz lazım’ diye kentsel dönüşüm başladı.
“SÖYLEDİK, MARAŞ’I. HİÇ DE O DENLİ GAFİL AVLAMADI”
Burada halka serzenişte bulunmak istiyorum. Halkın niçin zelzelede ölmek istemiyoruz diye talebi yok? 99’dan beri bağırıyoruz. İstanbul’a zelzele gelecek diye. Sorduklarında ‘Başka nereye gelecek’ diye. Söyledik, Maraş’ı. Hiç de o denli gafil avlamadı. Biz yazarken çizerken aziz halkım ne yapıyordu? Konuşuyorduk yazıyorlardı. Söylüyorsunuz ancak lokal idarede hareket yok diye. Sağır sultan bile duydu. Raporlar yazıp valiliklere, belediyelere gönderdik. Nerede halkım? Ölüyoruz. Halkım nerede derken demokratik manada, bu ülkenin sahibi olarak bizi yönetenlere diyelim ki zelzelede ölmek istemiyoruz, sarsıntı mukadderatımız olamaz. Bunu niçin demiyoruz? Biz söylemezsek ne mahallî ne de merkezi idare tedbir alır. Bunların iktidar mühletleri 4-5 sene. O süreçte göze batan işler yapıp sizden tekrar oy isterler. Bizi yönetmeye talip olanlardan zelzele dirençli siyasetleri isteyin. Politikler halk talep etmedikçe bir şey yapmaz. Devamlı anketler yapılıyor. Neden halk zelzelesi lisana getirmiyor? Beşlik zelzele bile insan öldürüyor bu ülkede. Sarsıntı konusunda size plan sunmayan hiçbir partiye oy vermeyin. Bütün bilim insanlarını temsilen haykırıyorum. Halk talepkâr olmazsa başaramayız.
“DEPREMLE YÜZLEŞTİK Mİ”
Depremle yüzleştik mi? 70 bin kişinin öldüğü, bugün daha harabenin içimizi acıktığı 11 kenti kapsayan yerde afetle yüzleştik mi? Biz neyi yanlış yaptık ki bu kadar insanımız öldü? Bunu sorduk mu? 300 tane müteahhit yakalamışlar. Tahminen de en suçsuzu müteahhit. Hepimiz hatalıyız. 200-300 adamı hatalı gösterip de vicdanımızı susturamayız.
“BİR HALK DÜŞÜNÜN; ZELZELE BİLGİSİ, BİRİKİMİ VE KÜLTÜRÜ OLMADIĞI SÜRECE SİZ O KENTİ ASLA ZELZELE DİRENÇLİ YAPAMAZSINIZ”
Deprem dirençli kentler denildiği vakit ben bir kenti altı bileşene ayırıyorum. Biri kentin idare sistemi, ikincisi halk, üçüncü altyapı, dördüncü yapı stoğu, beşinci etraf ve ekosistem, altıncı ise iktisat. Bu altı bileşeni zelzele dirençli yaparsanız kenti de sarsıntı şuurlu yaparsınız. Çok argümanlı gelebilir ancak biz 25 sene evvel İstanbul’a sarsıntı geliyor diye ikaz yaptık, hazırlayamadık. Birincisi idare sistemi. Klasik idare sistemi ile bu iş olmuyor. Zelzele nedir bilmeleri lazım. Afete acil müdahale nedir? Sarsıntı riskini azaltma nedir? Risk tahlili nedir? Birtakım şeyleri biliyor olmaları lazım. Bir bakan gelip de ‘Şurada bina istiyorum’ dediği vakit kent sistemi, ‘Hayır, o bölgede bina yapamazsın’ dediği vakit akan sular durmalı. Bakanla, rantla kenti büyütemezsiniz. Kendi kendimizi öldürüyoruz. İkinci bileşen ise halk. Çuvaldızı kendimize sokacağız. Bir halk düşünün; zelzele bilgisi, birikimi ve kültürü olmadığı sürece siz o kenti asla sarsıntı dirençli yapamazsınız. O halk ne yapar eder üç yerine beş tane kat yapar. Demirini de bu türlü üstlerde fiyat ki öbür seçimde devam etmek için. Kim yapıyor bunu? Biz. Halk olarak sarsıntı bilgisi, birikim ve kültüre sahip olmalıyız. Sahip olsak sarsıntının müsaade vermeyeceği bir şey yapıldığı vakit evvel halk ayağa kalkar. Pürüz olmalısınız, ses çıkarmalısınız. Üçüncüye gelelim, altyapı. Yol, su, köprü, viyadük vs. Bakın, bugünkü zelzele bölgesine. İçme suyu yok, kanalizasyon yok. Kanalizasyon, içme suyuna karıştı. Sarsıntıda neyi yapmamanız gerektiğini öğrenmek istiyorsanız bölgeye gidin. Altyapı olmadan kent yaşayamaz. Sarsıntı olsun, konut yıkılmadı fakat altyapı haşat. O kentte yaşayabilir misiniz? Ölmekten beter oluruz.
“DEPREM DİRENÇLİ OLMAYAN BİNAYI YA YIKACAKSIN YA GÜÇLENDİRECEKSİN”
Yapı stoğu muhakkak. İstanbul’da bütün güçleriyle bir şeyler yapmaya çalışıyorlar. Zelzele dirençli olmayan binayı ya yıkacaksın ya güçlendireceksin. Halkla ve lokal idarelerle bu işi yapacaksınız. Millet olarak ne havalimanı ne köprü ne yol istiyoruz istediğimiz can güvenliği. Öteki parametre etraf ve ekosistem. Bakın, şu an 100 milyon ton moloz birikti. Bu molozlar inşaat materyali. Bu bölgelerde şu anda sanayi atıkları, kimyasal ve zehirli unsurlar var. Milyonlarcasını memleketler arası yönetmeliklere nazaran bertaraf etmez döker üzerinden bir makina geçirirseniz onları bertaraf ettiğinizi zannedersiniz. Evvel içinde biyokimyasal sonra fiziko-kimyasal tepkiler başlar. Ayrışan unsurlar yağmur ile toprağa, suya karışır. Balıkçı getirir balığı o kansorejen unsur size geçer. Yani besin zinciri vasıtasıyla size gelir. Zelzelenin öldürdüğü sayıya denk insan sinsi hastalıklarla öldürülür. Hayat bu kadar ucuz değil. Son olarak da iktisat. Kentin bir bileşeni iktisat. Çok kıymetli büyük bir felaket getiriyor. Bölgenin ekonomik canlılığını sağlayan Maraş ve Gaziantep. İktisadın çarkları sarsıntıyla durdu. Pazarı kaybettiler. Konuştum, aradılar. 15 senede eski duruma gelemeyiz diyorlar. Artık o yöredeki kentleri hiçbir vakit üretim zincirine dahil edemezsiniz. O bölgede sefalet olur. Son örneği İstanbul’dan vereyim. Marmara Bölgesi’nde bu sarsıntı gerçekleşirse ki gelecek. Marmara Bölgesi’nde iktisat çarkları duracak. Türkiye’nin yüzde 60 ekonomik üretiminin can damarı olan bir bölgenin iktisadının durması demektir. Türkiye ekonomik olarak diz üstü çöker. Siyasi bağımsızlığı da kalmaz.”
