Yahudi Olimpiyatları olarak da isimlendirebileceğimiz “Maccabiyah Oyunları” başlayalı 90 yıl oldu.
Maccabiyah aslında, Yahudi atletlere bir ortada spor faaliyetlerini gerçekleştirebilme imkanı yaratırken birebir vakitte da Musevilerin yaşadıkları ülkeler ile Yahudi devleti olan İsrail ortasında diplomatik bir köprü oluşturmayı da başarmıştır.
Yahudiler nerede yaşarsa yaşasınlar bulundukları ülkelerin bayrakları ile katılıyorlar ve o ülkeleri temsil ediyorlar.
Bu yıl gerçekleştirilen 21. Maccabiyah Oyunları haberimden sonra hayli değişik gelişmeler ve müracaatlar aldım.
En değişikleri ile teğe bir görüşerek bu mevzuda siz okurları daha da bilgilendirmeyi gerçek buldum.
Konu başlıkları ise şöyle:
- Maccabiyah ve Türk-İsrail diplomasisindeki tesirleri.
- Maccabi Spor Kulübü birinci olarak nerede kuruldu?
- Maccabiyah Oyunları gölgesinde altında bulunan Türk-Yahudi atletleri kimlerdi ve bu mevzudaki çalışmalar nelerdi?
İlk Olarak Maccabiyah Oyunları haberimiz yayınlandıktan sonra birinci telefon saygıdeğer büyüğüm Sayın Moris Reyna’dan geldi.
Haber için tebrik ettikten sonra bana Maccabiyah Oyunları ve bu oyunlara Türkiye’nin iştiraki ile ilgili gerçekleri Sayın Mois Kohen ile görüşerek elde edebileceğimi söyledi.
Bunun üzerine beni Mois Kohen abimiz ile tanıştırdı.
Mois Kohen halbuki tıpkı vakitte benim de üyesi olduğum Yıldırım Spor Kulübü’nün de başkanlığını yapmış.
Ancak bu başkanlığı ben İsrail’e göç ettikten sonra ifa ettiği için kendisi ile tanışamamışım.
Mois Bey’in kendisine abi demeyi tercih ediyorum.
O yüzden husus hakkında neredeyse 45 dakikalık bir telefon görüşmesi gerçekleştirdik.
Kısaca, Türkiye Maccabiyah Komitesi lider yardımcılığı yaptığı müddette neler olduğunu ve Maccabiyah Oyunları ile Türkiye Diplomasisini nasıl buluşturduğunu, buna da Sayın Moris Reyna abimin de ne biçimde katkıları olduğunu anlattı.
Bu kadar değişik bir olayın toplumca bilinmesi gerektiğini düşünüyorum.
Bunu bana ve Odatv’ye özel olarak anlattığı için de ayrıyeten çok müteşekkirim.
Bu olayın telefon sohbeti ile kısıtlı kalmamasını ve bana yazılı olarak göndermesini rica ettim.
Tek bir satırının bile heba olmasını istemiyordum. Sağ olsun, ekte kendisinden aldığım yazılı beyanatını motamot ekliyorum.
Kısaca insani alakaların, spor ve uygun niyet ile ülkeler ortası bağları nasıl geliştirilebileceğinin en hoş örneklerinden birini okuyacaksınız.
Mois ağabeyime ve Moris Reyna ağabeyime de bu ulvi gayretleri için teşekkür ederim.
Credit Şalom Gazetesi 7 aralık 1994 1991 ila 1995 yıllarına aittir.
“Başkan Mordo Elnekave, maalesef oğlunun vefatı hasebiyle başkanlıktan ayrılmak istedi.
Israrlarımla başkanvekili olarak, gerek cemaatimiz için, gerekse Türk Macabiatları için çalışmalarımı sürdüreceğimi; ayrıyeten, vakitle toparlanma safhasında kendisine devredeceğimi, bunun için de istifa etmemesini zamanın cemaat lideri Bensiyon Pinto ve birtakım Macabiath üyelerinin yanında rica ettim.
O da kabul etti.
Esasında, baştan beri sürdürdüğüm vazifesi yönetim heyetinin etkin pahalı üyeleriyle planlayarak vazifesi üstlenmiştik.
Spor faaliyetlerinin yanı sıra dünyanın tüm Yahudi’lerinin birbirleriyle yakın temasını sağlayan Maccabiath’ın da spor kadar değerli olduğunu görerek evvel Türkiye’de yaşayan Yahudi toplumunu ve İsrail’e hicret eden Musevileri içeren yakınlaşma ve tanıtıcı mahiyette bir çalışmayı başlattık
Ondan daha kıymetlisi, Türk-İsrail ortasında dostluğun ve yakın bağlantıların oluşmasını beraberinde getirebileceğini fark ettim. Bu niyetimin temelinde meşhur bir kelamdan esinlenmiştim. “Gönül ne kahve ister ne kahvehane. Gönül muhabbet ister kahve mazerettir.” (Spor değerli fakat bahane)
Esasında birinci Maccabiath faaliyeti Osmanlı vaktinde başladı.
İlk Macabiathlar 1895 yılında İzmir’de gerçekleşti.
Yaptığımız program gereği birinci büyükelçilik vazifesine başlayan Onur Gökçe ile tanışmayı düşündük.
Dostum Moris Reyna konutunda verdiği davette sayın Onur Gökçe ve eşi Aytül Hanımını da davet etti.
Çok samimi bir sohbet sonrası Maccabiath’ın genel lideri ve dünyanın birçok ülkesinden gelen liderleri ve yönetim heyeti üyeleriyle Türk İsrail birliği.
Başkan Sayın Selim Amado ile üyelerini kapsayan Türkiye’den göç eden Museviler ile Türk Büyükelçisi ve eşinin yanı sıra tüm elçilik üyelerini Hilton TLV’deki resepsiyona davet ettik.
İnanılmaz formda büyük ses getiren bir davet oldu.
Bu tertibin yapılmasında Moris Reyna’nın katkıları çok büyüktür.
Konuşmayı birinci “aramızda olamayan lider Mordo Elnekave ismine toplantıyı açıyorum” sözlerimle başladım.
İlk Maccabiath’ların, Osmanlı’da başladığını, sonrasında nedense müsaade verilmediğini lakin 1991 yılında resmi müsaade verildiğini ve ortamızda Türkiye ismine müşahit delegenin ortamızda olduğunu Türk-Yahudileri’nin ülkeye bağlılığını, sevgisini; Türkiye’den göç eden Musevilerin Türkçe konuşmalarını bırakamadıklarını, birebir yaşantıyı sürdürdüklerini, hasebiyle Ortadoğu’da iki gelişmiş ülkenin birlik ve beraberliğinin çok kıymetli olduğunu ve konsolos ritüelinde olan bağlantının büyükelçilik düzeyine çıkarılmasının memnuniyetini tabir ettim.
İştirak eden elçilik Dünya Macabiyat üyelerini İsrail’de yaşayan Türk-Yahudilerine iştiraklerinden ötürü şükranlarımı ilettim.
Akabinde Sayın Onur Gökçe kürsüye geldi.
Bu resepsiyondan çok etkilendiğini, bu kadar büyük bir tertipten bihaber olduğunu, dünyanın türlü ülkelerinin delegeleriyle tanışmaktan gurur duyduğunu, Türk-İsrail dostluğunun çok kıymetli olduğunu, misyonu müddeti boyunca bu bahse elinden geldiğince katkıda bulunacağını söz etti.
Akabinde pazar günü büyükelçilik rezidansında Maccabiath’a iştirak eden ülkelerin delegelerine, İsrail’de yaşayan Türklere görkemli bir davet verdi.
Sayın Moris Reyna bağlantıların sıkılaşmasında olağanüstü bir iş yaptı. Bu mevzudaki masraflarda Merhum sayın Moşe Kata’nın da fevkalâde dayanakları oldu.
Türkiye ve Türk-Yahudileri; Avrupa ülkelerinde Rusya’da, Amerika’da, Yunanistan’da ve başka ülkelerde pek tanınmıyordu. Bu inanılmaz bir tanıtım sağladı.
Türkiye’nin bu düzeyde bir ülke olduğunu bilmediklerini tabir ediyorlar.
Birçok ülke delegelerinden tebrik mektupları gelmeye başladı.
Ancak, vurgulamalıyım ki Türkiye için çok kıymetli olan iki şey ortaya çıkmış oldu. Tarihe geçecek olayların birincisi takribi olarak 100 yıla yakın bir müddetten sonra Türk-Yahudileri’nin Macabiyatlara iştirak etmeleri,
İkincisi Macabiatların 100. yılında bu kadar ülke varken Türkiye’de tekrar kutlanması oldu.
Burada Cemaat Lideri Bensiyon Pinto ve sayın Hayim Kohen’in katkılarının unutulmaması gerekir. Onları yad ediyorum. Ruhları şad olsun.
Bu ilgilerin ve çalışmaların oluşmasıyla olsa gerek Moris Reyna ve ben memleketler arası komitede birinci Türkler olarak vazife almaya başladık.
Yabancı ülkelerin ortalarındaki özel davetlere davet edildik. Türkiye’nin bu derece bir topluluk olduğunu bilmediklerini her konuşmada tabir ediyorlardı.
Bu ortada Türk komite üyelerinin çalışmaları ve alakaları de olağanüstü bir seviyedeydi.
Gençlerimiz, giysileriyle tutumlarıyla spor yetenekleriyle nezaketleriyle olağanüstü bir görünüm ve prestij sağlıyorlardı. Bana, yapılacak genel lider seçimi komitesinde vazife verdiler.
96 yıl sonra bu vazifeye getirilen birinci Türktüm.
Yapılan çalışmalardan ötürü teşekkür ediliyor taktir topluyorduk. Sayın Roland Bakalartz, lider seçildi. Bu ortada lider Mordonun da uluslarası Macabiath’larda vazife alması için gerekli çalışmaları yapıyorduk. Jak Gökay, Rıfat Duenyas Jojo Sisa, Yusuf Aner ve öteki üyeler de büyük takviye veriyorlardı.
Bana verilen ve Türkiye’ye bu türlü bir ödül getirilmesinden ötürü teşekkür ve takdir beklerken, burada değinmek istemediğim kimi gelişmelerden istifa ettim.
Ve benim vazifesi Jojo Sisa aldı.
100. yılın büyük tertip ve davetinden tam 9 gün önceye denk geliyordu.
Davetin en uygunu ve en çarpıcısı olması için gereken çalışmalar 5 ay öncesinden başlamıştı.
Bensiyon Pinto Hayim Kohen devletle yapılan görüşmelerle müsaadeleri almışlardı.
İdare heyeti olarak en yeterli bir tertip için çalışıyorduk. Doğal ki istifa ettiğimden açılış konuşmasını lider olarak Mordonun yapması gerektiğini planladık.
Mordo, bu konuşmayı bulunduğum durum itibariyle yapamayacağım dedi ve açılış konuşmasını yapması için konuşmayı yeni Başkanvekili Jojo Sisa’ya verdi.-
Jojo bu türlü bir gecede bu konuşmayı katiyetle yapamayacağını tüm tertibi Mois Kohen’in yaptığını dünyanın türlü ülkelerinden gelen delegelerin onu tanıdıklarını bildirdi. Ben reddettim. Bir hafta boyunca ısrarla ret karşılığı verdim.
Olay o kadar gelişti ki eşiyle bir arada konutuma gelerek eşime aileme etki etmeye başladılar.
Bir orta dedim ki “Bu misyonu sana veren liderdir, şayet beni arar bu misyonu verirse düşünürüm yoksa kesin yapmayacağım. Jojo yanımda Mordoyu aradı, Mordo da “aranızda anlaşın kararı verin” dedi.
Davete bir gün kala açılış konuşmasını hazırladım.
Davetliler dünya Macabiath lideri bir üçok ülkenin liderleri Vali Hayri Kozakçıoğlu. devletin birçok ilgilileri. Hahambaşımız Cemaat Önderleri Moris Reyna ve eşi.
İsrail’in konsülü Yishak Shoham ve eşi ve çok büyük bir iştirak vardı. Yaptığım konuşmayı her konuşmam üzere Lider Mordo Elnekave ismine açıyorum ile başladım.
Macabiath’ın değerini Osmanlı’nın bu bahisteki birincisi yapması ve yakın ilgisini Türk-İsrail yakınlaşmasının kıymetini Türkiye Cumhuriyetinin bu mevzudaki dayanağını, kıymetini, izahını ve teşekkürünü vurguladığımı söz ettim.
Büyük alkışlarla karşılandı. Ardından, Vali Hayri Hozakçıoğlu Türk-Musevilerini öven çok samimi bir konuşma yaptı.
Dünya Maccabiath Komitesi Lideri Roland Bakalartz konuştu.
Üzerine basa basa Türkiye’yi daha düzgün tanımaktan duyduğu memnuniyetini tabir etti ve “Sayın Mois Kohen’i kürsüye davet ediyorum” dedi.
Kürsüye çıktım. Dünya Macabiathları Tertibin muvaffakiyet ve övünç plaketini size verilmesi için alınan karara istinaden size tevdi etmek isteriz dedi.
Onunla birlikte Sayın Moris Reyna vardı. İkisi birlikte bu türlü bir mükafatı birinci Türk üye olarak almaktan ve ülkeme bu türlü bir mükafatı getirdiğimizden ötürü inanılmaz gurur duyduk. Bu mevzuda birtakım nahoş ve değişik gelişmeler oldu. Bu hususa değinmeyeceğim. Bu vazifemden sonra FKD lider vekilliği, ortaköy cemaat başkanı-içinde orahayım ihtiyarlar yurdu. Ögrencileri Müdafaa Derneği ve öteki kurumların bulunduğu kısımların kurumlar başkanlığını ve conseil laik (Yürütme üyesi) misyonlarını üstlendim.
Türkiye’nin iştirak müsaadesinden itibaren birçok gelişme oldu.
Ancak, 4 yıllık müddette başında yaşayan bir kişi olarak, bildiklerimi, gördüklerimi hiçbir yorum yapmadan, önyargısız ve kısaltarak arz ettim.
Bundan öteki sorularınız varsa memnuniyetle bildiklerimi yansıtırım. Size candan muvaffakiyetler diliyorum. Sizinle tanışmaktan ötürü memnuniyetimi söz ediyorum. Görüşmek dileğiyle.”
MOİS KOHEN
Mois abim rastgele bir soruya mahal bırakmayacak formda ayrıntılı ve hoş anlattığınız için teşekkür ederim. Diğer sorum yok. Sağ olun ve elinize gönlünüze sağlık…
Bundan sonraki haberimde de Türk-Yahudi Sportmenler konusunda uzman ve mevzuya vakıf eski bir dost ile yaptığım sohbeti Sevgili Metin Delevi ile yazılı röportajımı takdim edeceğim.
Rafael Sadi
Odatv.com
