Sansüre ve çok sayıda cezaya yol açacağı münasebeti ile eleştirilen, tartışma konusu olan toplumsal medya ve internet haberciliğine ait düzenlemeleri içeren yasa teklifi TBMM Adalet Komitesi’nde kabul edildi.
Tasarı içerisinde ‘internet haber sitesi’, ‘İletişim Başkanı’, ‘İletişim Başkanlığı’, ‘Basın Kartı Komisyonu’, ‘medya mensubu’, ‘enformasyon görevlisi’ üzere tabirlerin tarifi da düzenleniyor.
Yeni yasa teklifine karşı İstanbul, Ankara ve İzmir başta olmak üzere birden fazla vilayette basın meslek kuruluşları açıklama yaptı.
“YAPTIRIM GÜCÜ OLMAZ”
Yeni yasa teklifini Odatv’ye kıymetlendiren Avukat Tayfun Taşlıoğlu toplumsal medya yasasının yaptırım gücü olmayacağını tabir ederek şunları söyledi:
“Sosyal medya yasası aylardır kamuoyu gündemini çokça meşgul ediyordu. Tartışma muğlak, sonları belirli olmayan bir çerçevede yürüdü. Taslak hususlar komiteden çıktıktan sonra bahis açıklığa kavuşacağına daha da muğlak bir hale geldi. Bu haliyle yasanın yaptırım gücü olamaz, yaptırım gücü, tesiri olmayan bir kuralın yasa olarak sayılamayacağı da açık. Öyleyse neden bu türlü bir metin gündeme geliyor. Taslağın detaylarıyla devam edelim.
Herkesi direkt ilgilendiren ve merak edilen tasarının 29. hususu şöyle:
‘Sırf halk ortasında kaygı, dehşet yahut panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu sistemi, genel sıhhati ile ilgili gerçeğe ters bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli biçimde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılır.’ Anayasa’nın 26. hususunda ise ‘Herkes, düşünce ve kanaatlerini kelam, yazı, fotoğraf yahut başka yollarla tek başına yahut toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber yahut fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar’ sözleri yer alıyor.”
“GÖRÜNÜR GERÇEKLİĞE AYKIRI”
Anayasa’nın özgürlükler açısından ayırt etmeksizin herkesin haber, bilgi ve niyetini hiçbir kamu otoritesinin hiçbir müdahalesi olmadan yayma, yayılan haberleri alma hakkı verdiğini vurgulayan Tayfun Taşlıoğlu kelamlarını şu formda sürdürdü:
“Anayasa hukukuna hakim olan en değerli unsurlardan biri belirliliktir. Bellilik, sınırlayıcı bir düzenlemenin keyfiliğe yol açmayacak açıklıkta, temel hakların ve özgürlüklerin sonlandırılmasına ait yasal müdahalenin içerik, maksat ve kapsam bakımından belli ve muhataplarının hukukî durumlarını algılayabilecekleri açıklıkta olmasıdır.
Tasarının içinde kullanılan sözcüklerin dahi muhakkak bir hududu, öngörülebilirliği, sonuç bakımından tespiti edilebilirliği bulunmazken, muhakemeyle değil büsbütün yoruma dayalı, subjektif bakışa dayalı karar kurulmasını emreden bir unsurun belirliliğinden bahsetmek mümkün mü?
Velev ki bu tasarı maddeleşti ve hareketler ceza yargılamasının konusu haline geldi. Ceza hukukun hatada ve cezada yasallık prensibi (nulla poena sine lege certa) ve bellilik prensibi, yani hata tarifinin açık ve tartışmasız olması gereğinin ortadan kaldıran bu unsur ile nasıl yargılama yapacaksınız, nasıl ceza tayin edeceksiniz…
Gelelim tasarının cürmün ögesi olarak saydığı ‘gerçeğe aykırı’ bilginin paylaşılmasına ceza tayin eden kısmına.
Haber verme hakkının, basın özgürlüğünün, hukukumuza içtihatlarla da yerleşmiş, en kıymetli teminatlarından biri görünür gerçeklik kavramıdır.
Nedir görünür gerçeklik? Yargıtay Hukuk Genel Şurası bunu açıklıyor:
‘O anda, yani yayının yapıldığı anda, belirlenen ve var olan ve orta seviyedeki kişilerce de yayının yapıldığı biçimi ile kabul edilen olguları.’
Görünür gerçeklik olarak tanımlarken, Yargıtay, ‘O anda ve görünürde var olup da sonradan gerçek olmadığı anlaşılan olayların yayınından da basın sorumlu tutulmamalıdır’ diyerek ekliyor. Yani maddi gerçeği araştırma zorunluluğunun, haber verme hakkının hukuka karşıt sonlandırılması olduğunu açıkça belirtiyor.
Bir olayın, bir durumun haber verildiği anda görünüşte, birinci bakışta var olması kafidir. Maddi gerçekle görünürlük uyuşmasa dahi haber verme hakkı kısıtlanamaz, haber verene maddi gerçeği araştırma yükümlüğü yükleyemezsiniz.”
“PANDEMİNİN BAŞLARINDA SIHHAT BAKANLIĞI’NDAN BİLGİLERİ ALSAYDI GAZETECİ CEZALANDIRILACAKTI”
Pandemi periyodunda hadise sayıları bilgisinin Sıhhat Bakanlığı’nın elinde tutulduğunu vurgulayan Tayfun Taşlıoğlu toplumsal medyada gerçek hadise sayılarının açıklananın üstünde olduğuna dair yorumlar yapıldığı ve bakanlığın başta bunu yalanladığı sonrasında ise kabul ettiğini söyleyerek “Tasarının ‘gerçeklik’ tartışmasına yakın periyotta karşılaştığımız bir örnekle açıklık getirelim. Pandeminin ortasında, Sıhhat Bakanlığı’nın ve kamu otoritesinin elinde tuttuğu bir bilgi olarak hadise sayılarıyla ilgili toplumsal medyada pek çok kişi ‘vaka sayılarıyla ilgili palavra söylüyorlar, gerçek sayılar bunun çok üstünde’ diye bilgi yaydı. Pek çok kişi buna ait ferdi gözlemlerinden yola çıkarak yorumlar yaptı. O periyotta kamu otoritesi bu haberleri yalanladı. Meğer haziran ayına gelindiğinde Sıhhat Bakanlığı olay sayılarıyla ilgili palavra söylediklerini itiraf etti. Bu olayda kelam konusu yasa yürürlükte olsa bu haberi veren ceza alacaktı. Dava görülürken sanık Sıhhat Bakanlığı’ndan bu sayıları sorsaydı, tekrar palavra bilgiyi alacak ve bu nedenle cezalandırılacaktı. Bu örneğin iç ve dış güvenlik konusunda olduğunu düşünün bir de, sonuç ne olur? Haber yaparken, bilgi verirken devletten onay mı beklenecek…” dedi.
“HABER VERME HAKKI OTORİTENİN İNSAFINA BIRAKILAMAZ”
Kamu otoritesinin bilgi monopolü karşısında kişiyi savunmasız bırakan bir yasanın Anayasaya da hukuka da açık alışılmamış olduğunu belirten Taşlıoğlu kelamlarını şöyle noktaladı:
“Haber verme hakkı otoritenin insafına, vicdanına da bırakılamaz. Ceza hukuku lafzın sonlarıyla hudutlu bir alan. Ceza hukukunda genel, muğlak ve yoruma dayalı ceza olamaz, Ceza hukuku lafzın sonlarıyla hudutlu bir alan, bunu belirtmiştik. Tasarının tahminen de en muğlak taraflarından birine, ‘saik’ kavramına gelelim. Bu tasarıyı hukukçular hazırladı ise ‘Saik’ kavramından bahsediyor iseniz, ceza hukukunda bunun tespitinin neredeyse imkansız olduğunu da bilmeniz beklenir. Bu nedenle taammüden öldürme hatasında ‘töre’, ‘kan davası’ durumları dışından ‘saik’in rastgele bir TCK unsurunda bir koşul olarak düzenlememiştir. Saiki, faili kabahat sürece aksiyonuna götüren niyet ve içsel kurgusu, güdüsü olarak açıklayabiliriz. Bunu nasıl tespit edeceksiniz? Bakın kast değil saik kavramı kullanılıyor. Kastı somut kanıtlarla tespit edebilirsiniz lakin saiki edemezsiniz. Kişiyi kendi aleyhine beyana zorlayamazsınız, hukuk ve kanun bunu teminat altına alıyor. O halde saiki nasıl tespit edeceksiniz, sanığın ruhunu mu okuyacaksınız duruşmada. Kaldı ki saiki hareket anında failin kendisi bile farketmeyebilir, bilinçdışı bir davranış olarak geliştirebilir.”
Ersin Eroğlu
